چطور از سر رفتن شیر جلوگیری کنیم؟ سر رفتن شیر یکی از اتفاقات شایعی است که بیشتر افراد در هنگام جوشاندن شیر، آن را تجربه کردهاند. هر چقدر هم که حواستان جمع باشد، ممکن است یک لحظه غفلت باعث سر ریز شدن شیر به محض جوشیدن شود و حسابی شما را آشفته کند. علاوه بر اینکه مقداری از شیر دور ریخته میشود، تمیز کردن ظرف و گاز هم کار سختی است. اما چیکار کنیم شیر سر نره؟ ما در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش، چند ترفند به عنوان راههای جلوگیری از سر رفتن شیر را به شما آموزش میدهیم و دلیل سر ریز شدن شیر را به شما میگوییم. همچنین به شما میگوییم شیر را چند دقیقه بجوشانید.
چرا شیر سر میرود؟
به طور کلی، ترکیب شیر گاو از ۸۵-۸۸٪ آب، ۴.۵-۵.۵٪ لاکتوز (کربوهیدرات)، ۳-۴٪ چربی، ۳-۴٪ پروتئین و ۰.۵-۱٪ مواد معدنی تشکیل شده است. زمانی که شیر را گرم میکنید، اجزای تشکیل دهنده شیر، جدا شده و برخی از عناصر مانند چربی سبکتر، شناور میشوند. پس از مدتی غشایی مثل فوم، روی سطح ایجاد میشود.
هنگامی که شیر شروع به جوشیدن میکند، آب موجود در آن به بخار تبدیل میشود اما به خاطر وجود فوم یا لایه چربی و حباب روی سطح، حبابهای آب نمیتوانند از لایه فومی خارج شوند. در نتیجه فشار بخار زیر لایه به طور ناگهانی افزایش پیدا میکند و حبابهای بخار آب در زمان بالا رفتن، باعث سرریز شدن شیر میشود.
دلیل اینکه آب سر نمیرود این است که روی سطح آب در حال جوش، چنین لایهای تشکیل نمیشود و بخار آب بدون هیچ مقاومتی خارج میشود. بنابراین آب، موقع جوشیدن سرریز نمیشود.
راه های جلوگیری از سرریز شدن شیر
سر ریز شدن شیر، واقعا ناخوشایند است، چون علاوه بر اینکه دیوارههای بیرونی قابلمه کثیف میشود و اگر به سرعت وارد عمل نشوید، میسوزد، اجاق گاز یا مایکروویو که شیر را در آن میجوشانید هم کثیف میشود. تمیز کردن شیرهای ریخته شده و سوخته یا سفت شده، حسابی میتواند آزاردهنده باشد. اما چیکار کنیم شیر سر نره؟ بهترین کار یاد گرفتن ترفندهایی برای جلوگیری از سر رفتن شیر است. در ادامه این ترفندها را دنبال کنید.
۱- لبههای قابلمه را کره بمالید
یکی از راه های جلوگیری از سر رفتن شیر این است که از کره برای چرب کردن لبههای قابلمه استفاده کنید. برای این کار، یک قالب کره را از سمت لبه به سمت داخل به اندازه حداقل ۲ سانتیمتر کرهمال کنید. این ترفند به شما کمک میکند که اگر شیر جوشید، به حد فاصل قسمت کرهمال شده که رسید، پایین برود. فقط مراقب باشید که کره را در حدی استفاده کنید که کنارهها کمی چرب شوند، نیازی به زیادهروی در کرهمالی دیواره بالایی قابلمه نیست.
شیر و کره را به روشهای حضوری و اینترنتی از فروشگاههای زنجیرهای افق کوروش میتوانید خریداری کنید
۲- روی کف شیر، آب بپاشید
گاهی اوقات، حتی بعد از اینکه شعله زیر قابلمه را کم میکنید، ممکن است شیر سر ریز شود. بهترین راه برای جلوگیری از سر رفتن شیر، پاشیدن چند قطره آب روی کف یا فوم بالای سطح شیر است.
برای این کار به محض اینکه روی کف شیر، آب بپاشید، شیر در حال جوش در ظرف یا قابلمه پایین میرود. البته در آبپاشی زیادهروی نکنید، فقط چند قطره آب روی کف بریزید. اگر میخواهید شیرتان را برای مدت بیشتری با شعله کم بجوشانید، میتوانید از این ترفند استفاده کنید.
۳- روی قابلمه درپوش مشبک بگذارید
اگر تا حالا اسم «اسپیل استاپر» (spill stopper) را شنیده باشید، میدانید که بسیار وسیله خوب و پر کاربردی برای شیر یا غذاهایی است که احتمال سر رفتن آنها وجود دارد. این وسیله یک درپوش سیلیکونی است که روی قابلمه فیکس یا ثابت میشود. وقتی شیر سر برود، محتوای داخل قابلمه، از قسمت مرکزی آن، در اسپیل استاپر میریزد و دیگر روی گاز یا دیواره قابلمه سر ریز نمیشود. اما اگر این وسیله را نتوانستید در بازار پیدا کنید، میتوانید از درپوشهای مشبک و توری استفاده کنید و روی قابلمه بگذارید.
۴- قاشق چوبی در قابلمه شیر قرار دهید
از آن جایی که شیر از قسمت مرکزی قابلمه شروع به جوشیدن و بالا آمدن میکند، اگر یک قاشق چوبی بلند را به صورت عمودی در ظرف شیر بگذارید، وقتی شیر جوش آمد، حبابها به دسته قاشق برخورد میکنند و میترکند.
در مجموع برای جلوگیری از سر رفتن شیر، استفاده از قاشق چوبی خیلی کمک کننده است. البته باید در این مواقع، مراقب شعله زیر قابلمه هم باشید چون اگر بیش از ۱ ساعت از زمان جوشیدن شیر بگذرد، ممکن است چندان برای خواباندن حبابها به خوبی عمل نکند.
۵- روی قابلمه درپوش چینی یا شیشهای بگذارید
درپوشهای چینی یا شیشهای مقاوم میتوانند از سر ریز شیر و ریختن آنها روی گاز خودداری کنند. در این صورت، شیر بر اثر جوشیدن، حجم بیشتری میگیرد و به ظرف یا درپوش برخورد میکند. شما فرصت پیدا میکنید که خیلی سریع شعله زیر قابلمه را کم کرده و از سرریز شدن شیر از لبهها و درزهایی که بین ظرف و دهانه قابلمه وجود دارد، جلوگیری کنید.
۶- یک قاشق چوبی روی دهانه قابلمه بگذارید
یک روش جالب دیگر برای جلوگیری از سر رفتن شیر این است که یک ملاقه چوبی را به صورت افقی روی دهانه قابلمه قرار دهید. طوری که اگر شیر بالا بیاید به دسته ملاقه یا قاشق، برخورد کند. این کار هم یک روش موثر برای نریختن فوم شیر از قابلمه یا سرریز نشدن آن است. بد نیست بدانید قاشقهای هم موسوم به «قاشق ضد سر ریز شیر» در بازار موجود هستند که برای همین کار طراحی شدهاند.
۷- قاشق چوبی را چرب کنید
چرب کردن قاشق چوبی و قرار دادن آن در مرکز قابلمهای که شیر در آن میجوشد، یک روش ترکیبی برای جلوگیری از سر رفتن شیر است. در این صورت حتی میتوانید لبههای قابلمه را هم کمی چرب کنید تا خیالتان بابت سر نرفتن شیر، جمع باشد.
۸- مراقب دمای زیر شیر باشید
هر چه شعله گاز را بیشتر بالا ببرید، شاید به زودتر جوشیدن آن کمک کند ولی کم کردن شعله میتواند به گرم شدن ملایم شیر به طور یکنواخت کمک کند و سر رفتن آن را به تاخیر بیندازد.
۹- اندازه ظرف جوشاندن شیر باید متناسب باشد
درست است که سر رفتن شیر یک موضوع طبیعی است ولی اگر ظرفی که شیر را در آن میجوشانید، کوچک باشد و شیر به اندازه کافی فضا برای بالا آمدن و حجیم شدن نداشته باشد، به محض اینکه جوش بیاید و کف یا فوم روی آن ایجاد شود، سر ریز میکند و شما فرصت کافی برای اقدام ندارید. بهتر است ظرفی که شیر را در آن میجوشانید به اندازهای باشد که نصف یا ۱/۳ فضای آن خالی باشد.
۱۰- از نعلبکی چینی استفاده کنید
برای جلوگیری از سر رفتن شیر با نعلبکی کافی است ابتدا یک قابلمه را برای جوشاندن شیر انتخاب کنید. کف قابلمه را یک نعلبکی بگذارید و شیر را در قابلمه بریزید. سپس قابلمه را روی حرارت بگذارید تا شیر داخل آن شروع به جوشیدن کند. با این کار، شیر بعد از جوشیدن سر ریز نمیشود.
۱۱- از روش دیگ دوبل استفاده کنید
معمولا این روش برای بن ماری کردن یا ذوب کردن یا حرارت دادن موادی مثل شکلات، خامه و … به کار میرود. در این روش، حرارت به صورت غیر مستقیم به ماده برخورد میکند و این حرارت را میتوانید به قدری ادامه بدهید که مایع شروع به جوشیدن کند. برای تکنیک دیگ دوبل برای شیر، در یک قابلمه بزرگ تا نصف ظرفیت قابلمه، آب بریزید و روی حرارت بگذارید تا آب شروع به جوشیدن کند.
سپس شیر را در یک قابلمه دیگر بریزید که اندازه آن، کوچکتر از قابلمهای است که در آن آب ریختهاید. آب که جوش آمد، قابلمه شیر را در قابلمه آب بگذارید. اجازه دهید شیر داخل قابلمه با دمای آب جوش، بجوشد.
در این روش چون شیر به صورت غیر مستقیم حرارت میبیند، زمان جوشاندن شیر طولانیتر خواهد بود ولی شیر سر نمیرود و اگر هم برود، در قابلمه زیری که در آن آب وجود دارد، سر ریز میشود. بنابراین با خیال راحت میتوانید به کارهای دیگر برسید ولی مراقب باشید که شیر زیادی نجوشد.
بیشتر بخوانید: چطور بوی سوختگی شیر را از بین ببریم؟
دمای مناسب برای جوشاندن شیر چند درجه است؟
شیرهای محلی برای قابل استفاده شدن، باید جوشانده شوند. دمای مناسب برای جوشاندن شیر باید حداقل ۷۰ درجه سانتیگراد تا حداکثر ۸۵ درجه سانتیگراد (۱۶۰ تا ۱۸۵ درجه فارنهایت) باشد. در این محدوده دمایی، باکتریها و میکروارگانیسمهای مضر در شیر، کشته میشوند، در حالی که شیر نمیسوزد و طعم آن تغییر نمیکند.
شیر را چقدر بجوشانیم؟
شیر برای جوشاندن به ۱۰ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد. البته این زمان بستگی به غلظت شیر و ظرفی دارد که شیر را در آن میجوشانید. علاوه بر این، شعلهای که شیر را روی آن قرار میدهید تا بجوشد، مهم است. هر چه شیر روی دمای متعادلتری بجوشد و عمل میکروبکشی آن انجام شود، احتمال سر رفتن شیر کمتر است. باید شیر را به صورت هماهنگ در دمای جوش نگه دارید تا باکتریها و میکرو ارگانیسمها از بین بروند.
بیشتر بخوانید: با شیر ترشیده و خراب چه کنیم؟
سوالات متداول درباره سر رفتن شیر و پیشگیری از آن
شیر در چه دمایی جوش می آید؟
دمای جوش شیر و آب تا حد زیادی به هم شبیه و نزدیک است. آب در دمای ۱۰۰ درجه و شیر در دمای ۹۵ درجه سانتیگراد جوش میآیند.
دلیل سر رفتن شیر چیست؟
روی شیر بعد از جوش آمدن، لایه چربی میبندد و حبابهای آب زیر آن محبوس میشوند. بنابراین فشار در قسمت زیری زیاد میشود و به لایه رویی فشار آورده و باعث سر ریز شدن شیر میشود.
منبع: herzindagi