پخت سمنو قدمتی به اندازه تاریخ دارد و در اعیاد و مراسم مذهبی و ملی کشورهای مختلف از جمله ایران، جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان پخته می‌شود. سمنو یکی از نمادهای اصلی سفره هفت سین است. بد نیست بدانید سمنو از جمله نذری‌های ایام فاطمیه هم هست. اما طرز تهیه سمنو خانگی چگونه است؟ پختن سمنو خانگی فوری به چقدر زمان نیاز دارد؟ بهترین روش پخت و مراحل طرز تهیه سمنو با جوانه گندم را در مجله کوروش بخوانید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد تهیه سمنو خانگی شیرین و بدون شکر برای عید نوروز و سفره هفت سین پاسخ می‌دهیم. در سرویس آشپزی همراه ما باشید.
طرز تهیه سمنو خانگی با جوانه گندم بدون شکر اما شیرین در یک نگاه
برای طرز تهیه سمنو آسان در خانه با جوانه گندم، به مدت یک شبانه‌روز (۲۴ ساعت) گندم‌ها را بخیسانید. بعد آنها را آبکش کنید. در یک ظرف یک لایه دستمال بگذارید و گندم‌ها را روی آنها بریزید. یک لایه دستمال مرطوب هم روی گندم‌ها بگذارید. گندم‌ها را در مکان مناسب بگذارید و روزی یک یا دو بار، آب اسپری کنید تا وقتی گندم‌ها جوانه بزنند.
سپس گندم‌های جوانه زده را در یک قابلمه با مقداری آب بریزید و آنها را بفشارید تا شیره گندم‌ها خارج شود. شیره را صاف کنید و در یک قابلمه با آرد گندم بریزید. مخلوط را روی حرارت بجوشانید تا زمانی که غلیظ شود. سپس شعله را خاموش کنید. درب قابلمه را بسته نگه دارید تا سمنو دم بکشد. بعد سمنو را سرو کنید.
مواد لازم برای تهیه سمنو به روش بازاری
| مواد اولیه | مقدار مورد نیاز |
| گندم کامل | ۲۵۰ گرم |
| آرد گندم یا آرد سنگک | ۵۰۰ گرم یا کمی بیشتر (حدود ۷۵۰ گرم) |
| آب (ولرم) | ۲ لیتر |
مدت زمان آماده سازی مواد سمنو با جوانه گندم: ۵ تا ۶ روز
مدت زمان پخت سمنو: ۳ تا ۴ ساعت (قدیمیها حداقل ۱۲ ساعت را برای پخت سمنو اختصاص می‌دادند)
میزان کالری سمنو در ۱۰۰ گرم: حدود ۲۷۰ کیلوکالری
جشنواره زمستانه جایزه باران افق کوروش
در جشنواره جایزه باران افق کوروش، با خرید هر ۳۰۰ هزار تومان از کل فاکتور و خرید هر ۱۰۰ هزار تومان از برندهای حامی جشنواره، ۱ امتیاز کسب کرده و در قرعه‌کشی روزانه، یک دستگاه پژو ۲۰۷ شرکت داده خواهید شد. این جشنواره از ۱ دی‌ماه به مدت ۳ ماه (۳۰ اسفندماه) برگزار خواهد شد. قرعه‌کشی هر روز، بر اساس خرید روز قبل، انجام می‌شود و لایو قرعه‌کشی، هر روز ساعت ۱۷ از اینستاگرام افق کوروش (okcs.ir@) پخش خواهد شد.
برندهای حامی جشنواره:
دلستر، نوین زعفران، فامیلا، ساحل کنار، کلییر، لوکس، داو، پریل، پرسیل، شاوما، تاژ، هراز، شف هو، مای لیدی، رعنا، بهروز، مزمز، نستله، عقاب، نادی، دنت، رامک، باراکا، اوه.
مراحل تهیه سمنو با جوانه گندم بدون شکر در خانه
سمنو را می‌توانید به صورت آماده از بیرون تهیه کنید اما طرز تهیه سمنو در منزل هم کار سختی نیست. با مراحل دستور پخت سمنو همراه ما باشید که یک دسر شیرین اما بدون شکر است.
مرحله اول؛ تمیز کردن گندم سمنو و شستن آن
برای امتحان کردن بهترین روش پخت سمنو در منزل ابتدا گندم‌ها را با دقت تمیز کنید. بهتر است دانه‌های شکسته گندم را جدا کنید و تمام دانه‌ها درسته باشند. سپس گندم‌ها را با آب سرد بشویید.
برای خرید گندم می‌توانید از فروشگاه‌های افق کوروش به روش‌های حضوری و اینترنتی اقدام کنید.
مرحله دوم؛ سبز کردن گندم‌ها برای سمنو
شاید تعجب کنید که سمنوهایی که از بیرون تهیه میکنید طعم شیرینی دارند، اما ما برای طرز تهیه سمنو خانگی حرفی از شکر در مواد لازم نزدیم. در واقع در دستور سمنوی اصلی نیاز به اضافه کردن شکر نیست و شیرینی آن از جوانه گندم به دست می‌آید. در حقیقت وقتی که گندم‌ها جوانه می‌زنند شیرین می‌شوند. علت این امر تبدیل نشاسته به قند مالتوز در فرایند جوانه زدن گندم‌هاست.
در این مرحله باید گندم‌ها را برای جوانه زدن آماده کنیم. گندم‌های شسته شده را در ظرف مناسبی بریزید و روی گندم‌ها مقداری آب بریزید. مقدار آب روی گندم باید دو بند انگشت بالاتر از گندم‌ها باشد. قرار است گندم‌ها را سبز کنیم، پس به مدت ۲ روز ظرف گندم‌ها را در جای خنک و دور از نور مستقیم خورشید قرار دهید.
در این مدت حداقل ۲ تا ۳ بار آب گندم‌ها را عوض کنید. بعد از ۲ روز، گندم‌ها شکفته می‌شوند و جوانه سفید می‌زنند. حالا زمان آن است که گندم‌های جوانه‌زده را به مدت ۲۴ ساعت در یک پارچه تنظیف مرطوب تمیز بریزید و پارچه را در یک آبکش قرار دهید تا دانه‌های گندم کمی ریشه بزنند.
در تمام این ۲۴ ساعت باید پارچه تنظیف نمناک باشد (خیس نباشد). بنابراین بهتر است پارچه نمناک حاوی گندم را در یک پلاستیک قرار دهید تا خشک نشود.
مرحله سوم؛ قرار دادن گندم‌های جوانه زده در آبکش
در این مرحله از طرز تهیه سمنو بعد از یک روز گندم‌ها را در یک آبکش بریزید. گندم‌ها نباید روی هم تلنبار و انباشته شوند. بهتر است ارتفاع گندم‌ها در آبکش ۲ سانتی‌متر باشد.
مرحله چهارم؛ آماده کردن گندم‌های جوانه زده برای سمنو
حالا باید گندم‌ها را با فشار ملایم آب بشویید. فشار آب نباید زیاد باشد چون جوانه‌ها آسیب می‌بینند. گندم‌ها را در همان آبکش نگه دارید و روی آنها یک پارچه تنظیف مرطوب بکشید. این پارچه باید همیشه مرطوب باشد. گندم‌های جوانه‌زده باید ۲ تا ۳ روز در این حالت باقی بمانند.
در این مدت چند بار روی پارچه تنظیف آب بگیرید تا آب از سوراخ‌های آبکش خارج شود و پارچه بوی نامطبوع نگیرد. زمانی که جوانه‌های شکفته قد کشیده ولی هنوز سبز نشده و از پارچه تنظیف بیرون نیامد‌ه‌اند آماده پخت سمنو هستند.
نکته: یادتان باشد اگر گندم‌ها سبز و بلند شوند و از پارچه تنظیف بیرون بیایند، سمنو تلخ و شیرینی آن کم می‌شود. همین‌که گندم‌ها شکفته شوند و جوانه آنها به رنگ سفید مایل به نقره‌ای دربیاید، کافی است. اندازه جوانه‌ها باید کمی بلندتر از دانه‌های گندم باشد.
مرحله پنجم: جوانه‌های گندم را چرخ کنید
در این مرحله از طرز تهیه سمنو خانگی با جوانه گندم، جوانه‌ها را زیر شیر آب بگیرید، خوب بشویید و سپس تکه تکه کنید. بعد از شستن کم کم گندم‌های جوانه زده را همراه با مقدار کمی آب گرم در مخلوط‌کن یا میکسر بریزید تا خوب میکس شوند. اگر چرخ‌گوشت دارید، ۲ بار جوانه‌ها را چرخ کنید و در مرحله آخر، کمی آب به جوانه‌ها اضافه کنید، تا شیره آنها کاملا بیرون بیاید.
در نهایت مقداری آب به تفاله‌ها اضافه کنید تا همه شیره‌های گندم جدا شوند. به صورتی که یک ظرف تفاله و یک ظرف مایه شیری رنگ یا سفید جوانه گندم داشته باشید. سپس شیره را از صافی رد کنید تا کاملا صاف شود.
مرحله ششم: شیره گندم‌ها را بگیرید
در آخرین مرحله از مراسم آماده‌سازی سمنوی عید، گندم‌های میکس شده را در یک صافی پارچه‌ای نخی بریزید و خوب فشار دهید تا شیره جوانه‌های گندم به طور کامل خارج شود.
سپس آرد را در یک ظرف مناسب بریزید و شیره گندم را به تدریج روی آرد گندم (آرد سبوس‌دار بهترین گزینه است) یا آرد سنگک بریزید و مخلوط کنید. ممکن است آرد گلوله شود، اگر گلوله شد آن را از الک یا صافی رد کنید.
مرحله ششم: مایه سمنو را در دیگ مسی بریزید
مخلوط شیره و آرد را در ظرف روحی یا مسی، بریزید و هم بزنید. باید یک خمیر صاف داشته باشید که روان باشد و به راحتی با ملاقه برداشته شود. قابلمه را روی حرارت متوسط بگذارید و مدام هم بزنید. آنقدر این مخلوط را هم بزنید تا تمام آبش کشیده شده و مثل حلوا شود. کمی مثل حلوا آن را تفت دهید (بدون اضافه کردن شکر یا روغن).
حالا آب ولرم را به تدریج اضافه کنید و مدام حین اضافه کردن آب مایه سمنو را هم بزنید. در نهایت بعد از تمام شدن آب حرارت را کم کنید و هر از گاهی سمنو را هم بزنید تا ته نگیرد و غلیظ شود، چون سمنو خیلی زود ته می‌گیرد.
مرحله هفتم: سمنو را دم کنید
وقتی غلظت سمنو مثل دسر فرنی شد زیر قابلمه یک شعله پخش‌کن بگذارید و درب قابلمه را با دم‌کنی بپوشانید. این کار برای بهتر شدن رنگ سمنو است و سمنو خوشرنگ می‌شود. اجازه بدهید برای یک ساعت سمنو دم بکشد. در این فاصله دو یا سه بار سمنو را هم بزنید تا ته نگیرد.
در نیم ساعت پایانی پخت طبق یک فلسفه قدیمی چند عدد بادام یا گردو را با پوست داخل سمنو بریزید. موقع تقسیم سمنو گردو و بادام در ظرف هر کسی بود برایش شگون دارد.
مرحله آخر: سمنو خوشرنگ را سرو کنید
در آخرین مرحله از طرز تهیه سمنو سنتی، وقتی سمنو غلیظ شد و به رنگ دلخواه رسید شعله گاز را خاموش کنید. سمنوی پخته شده را در ظروف سرو بریزید و به صورت گرم یا سرد میل کنید. نوش جان!
بیشتر بخوانید: بهترین زمان کاشت و آموزش انواع سبزه عید
نکات مهم در بهترین روش پخت سمنو
- در برخی مناطق ایران برای تهیه آرد سمنو، گندم‌ها را در پارچه یا کیسه‌ای نخی می‌ریزند و روی آنها آب می‌پاشند. این کار را هر چند ساعت یکبار تکرار می‌کنند تا گندم‌ها خیس بماند و بتواند ریشه بزند. این کار را تا وقتی انجام می‌دهند که ساقه سبز رنگ گندم مشخص شود. همان‌طور که گفتیم این ساقه نباید زیاد رشد کند، چون سمنو را تلخ می‌کند. سپس گندم‌های جوانه‌زده را از کیسه نخی خارج کرده و در یک جای گرم و خشک پهن می‌کنند تا خشک شود. وقتی گندم‌ها خشک شد، آنها را آسیاب و در طرز تهیه سمنو از آنها استفاده می‌کنند.
- برای خوش رنگ‌تر شدن سمنو، در اواسط دم کشیدن آن، ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری روغن حیوانی اضافه کنید. این کار باعث خوشرنگ شدن سمنو می‌شود.
- حتما شعله پختن سمنو باید ملایم باشد. برای پختن سمنو باید صبور باشید.
- در پاسخ به این سوال که سمنو چند ساعت باید روی گاز باشد، باید بدانید که سمنو برای پخت به زمان زیادی نیاز دارد و باید حداقل ۳ الی ۴ ساعت روی گاز بماند. قدیمیها برای پخت سمنو یک شب تا صبح پای دیگ می‌ماندند.
- علت کشدار شدن سمنو وجود جوانه گندم در آن است که سرشار از ویتامین‌ها و خواص فراوان برای سلامت بدن است.
- اگر برایتان سوال شده که چرا در سمنو یخ می‌ریزند، باید بدانید که برخی افراد معتقد هستند این کار موجب خوشرنگ شدن سمنو می‌شود پس در زمان دم کشیدن سمنو چند تکه یخ در آن می‌اندازند تا به سمنو شوک وارد شده و خوشرنگ شود.
- در تهیه سمنو خانگی بهتر است برای خیساندن گندم‌ها از پارچه نخی استفاده کرده و هر چند ساعت یک بار پارچه را خیس کنید تا گندم‌ها به خوبی جوانه بزنند.
- بعد از پختن سمنو خانگی نوبت تزیین آن است. برای تزیین سمنو می‌توانید از مغز گردو، مغز بادام و پسته خرد شده استفاده کنید.
- اگر غلظت سمنو زیاد بود، می‌توانید مقداری آب به آن اضافه کنید و سپس اجازه دهید سمنو دوباره به جوش بیاید و دم بکشد.
- برای پخت سمنو خانگی بدون آرد گندم تنها از جوانه گندم استفاده می‌شود.
- فراموش نکنید در طرز تهیه سمنو آسان اگر جوانه گندم سبز شود، سمنوی شما تلخ و گس خواهد شد.
رسم پخت سمنو در کشورهای مختلف دنیا
تاجیک‌ها و افغانستانی‌ها به سمنو «سمنک» می‌گویند. شاید برایتان جالب باشد که فنلاندی‌ها هم سمنو می‌پزند و به آن «ممی» می‌گویند. اهالی دَرَق در خراسان شمالی در ماه اسفند مراسم مفصل سمنو پزان دارند و «سمنوی درق» عمدتا به کشورهای اروپایی، عربی و شرق آسیا صادر می‌شود.
فوت و فنهای خوشمزه شدن سمنو خانگی
روش قرمز شدن رنگ سمنو چیست؟
برای قرمز شدن رنگ سمنو و بهتر شدن رنگ آن بهتر است از قابلمه مسی استفاده کنید.
سمنو چند ساعت باید روی گاز باشد؟
در پاسخ به این سوال که سمنو چند ساعت باید روی گاز باشد، باید بدانید که برای پخت سمنو خانگی باید حداقل آن را برای ۳ الی ساعت روی شعله ملایم گاز بپزید.
آرد مخصوص سمنو چیست؟
برای پختن سمنو خانگی باید از آرد مخصوص سمنو یعنی آرد جوانه گندم یا آرد نان سنگک استفاده کنید. برخی افراد برای درست کردن سمنو در خانه از آرد گندم نیز استفاده می‌کنند.
هر یک کیلو گندم، چند کیلو سمنو می‌دهد؟
هر یک کیلوگرم گندم ۳ تا ۴ کیلوگرم سمنو می‌دهد.
نسبت آرد و گندم در طرز تهیه سمنو چقدر است؟
نسبت آرد به گندم ۲ به ۱ یا حداکثر ۳ به ۱ است. یعنی به ازای هر ۱ کیلوگرم گندم باید ۲ یا حداکثر ۳ کیلو آرد استفاده کنید. برای حجم‌های بالاتر، باید سه برابر وزن گندم را آرد اضافه کنید. یعنی برای هر ۳ کیلوگرم گندم، ۹ کیلوگرم آرد لازم دارید.
چرا سمنو شیرین است؟
حتی اگر به سمنو شکر نزنید، طعم آن پس از پخت، شیرین است. دلیل شیرینی سمنو این است که در روند جوانه زدن گندم‌ها، املاح معدنی و ویتامین‌ها چند برابر می‌شود و کالری و کربوهیدرات گندم، کم می‌شود. در گندم آنزیمی وجود دارد که محلول نشاسته را در حرارت بالای ۸۰ درجه سانتی‌گراد به قند مالتوز تبدیل می‌کند. به خاطر همین سمنو با جوانه گندم، بدون استفاده از شکر مصنوعی، شیرینی طبیعی دارد.
چرا سمنو شیرین نمی‌شود؟
اگر سمنویتان شیرین نشد، به خاطر اشتباه در فرآیند جوانه زدن گندم است. اگر گندم جوانه‌های بلند و سبزی بزند، نه تنها سمنو شیرین نمی‌شود بلکه تلخ هم خواهد شد.
چرا سمنو تلخ می‌شود؟
یادتان باشد اگر گندم‌ها سبز و بلند شوند و از پارچه تنظیف بیرون بیایند، سمنو تلخ و شیرینی آن کم می‌شود. همین‌که گندم‌ها شکفته شوند و جوانه آنها به رنگ سفید مایل به نقره‌ای دربیاید، کافی است. اندازه جوانه‌ها باید کمی بلندتر از دانه‌های گندم باشد.
چرا سمنو ترش می‌شود؟
آب دادن زیادی به گندم در فرآیند جوانه زدن، باعث ترش شدن گندم می‌شود و این ترشی بعد از پخت سمنو هم از بین نمی‌رود. بنابراین مدام باید آب سمنو را عوض کنید تا گندم‌ها ترش نشوند.
چرا سمنو رنگ نمیگیره و قرمز نمیشه؟
دلیل خوشرنگ شدن سمنو، دم کردن آن است. برای اینکه رنگ سمنو قهوه‌ای و جذاب شود، در یک ساعت پایانی پخت سمنو آن را دم کنید. اگر سمنو پخت و غلیظ شد ولی به رنگ دلخواه نرسید، دوباره ۲ تا ۳ لیوان آب جوش اضافه کرده و هم بزنید و بگذارید مجددا سمنو دم بکشد.
چرا سمنو ته می‌گیرد؟
مواد سمنو سرشار از نشاسته است و نشاسته روی حرارت که قرار بگیرد، سریع می‌بندد و ته می‌گیرد. پس مدام باید سمنوی در حال پخت را هم بزنید.
چرا سمنو کپک می‌زند؟
سمنو را می‌توانید به مدت ۵۰ روز تا ۲ ماه، در دمای ۲ تا ۵ درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. چون در سمنو از نگهدارنده استفاده نمی‌شود، اگر به صورت صحیح و در دمای مناسب از آن نگهداری نکنید، کپک می‌زند.
چطور سمنو کشدار می‌شود؟
برای کشدار شدن سمنو، باید مدام آن را به هم بزنید تا حالت گلوله‌ای پیدا نکند و به صورت یکدست و یکنواخت بپزد و کشدار شود.
سمنو را در دیگ مسی بپزیم یا روحی؟
برای این که رنگ سمنو قرمز شود، بهتر است از قابلمه یا دیگ مسی برای پختن سمنو استفاده کنید.
چرا در سمنو یخ می‌اندازند؟
انداختن یخ در سمنو یکی از فوت و فنهای پخت سمنو است. اگر در حین دم کشیدن سمنو، چند قالب یخ به سمنو اضافه کنید، به سمنو شوک وارد می‌شود و خوشرنگ‌تر خواهد شد. همچنین این کار باعث مغز پخت شدن سمنو می‌شود.
کی به سمنو یخ اضافه کنیم؟
سمنو در حجم بالا، بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت زمان برای پخت نیاز دارد و بعد از ۱۲ ساعت کم کم سمنو شروع به رنگ گرفتن می‌کند. بعد از ۱۲ ساعت، زمان اضافه کردن یخ است.
آیا آرد سمنو را باید تفت داد؟
معمولا آرد سمنو در طرز تهیه سمنو با جوانه گندم و آرد، تفت داده نمی‌شود چون زمان پخت سمنو زیاد است، آرد به مرور پخته می‌شود و طعم خام آن از بین می‌رود.
ادویه سمنو چیست؟
اضافه کردن ادویه به سمنو کاملا سلیقه‌ای است و برخی افراد در طرز تهیه سمنو نذری یا سمنوی عید، ادویه سمنو شامل پودر یا چوب دارچین، بادیان، میخک، زیره و چند دانه هل به سمنو اضافه می‌کنند که مقدار آن کاملا اختیاری است. این ادویه‌ها فقط به عطر بیشتر سمنو کمک می‌کنند.
به سمنو روغن اضافه می‌شود؟
برای لطیف‌تر شدن بافت و خوشبو شدن عطر سمنو می‌توان به آن مقداری کره یا روغن حیوانی اضافه کرد.
محصولات مرتبط
امین آبادی . 21 دی 1400
متشکرم