می‌دانستید در چند سال اخیر شپش سر تبدیل به یک اپیدمی به خصوص در مدارس و مهدکودک‌ها حتی در کشورهای پیشرفته دنیا شده است؟ راه‌های درمان شپش سر و تخم شپش عموما نیاز به صبر و حوصله دارند. با توجه به نگرانی‌هایی که در این زمینه وجود دارد در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش در مورد این صحبت می‌کنیم که اصلا شپش سر چیست، شپش سر چند روزه درمان می‌شود، برای از بین بردن تخم‌های شپش چه باید کرد و راهکارها و درمان‌های خانگی برای رفع سریع و قطعی شپش سر را به شما می‌گوییم.
علت شپش سر چیست؟
اغلب ما احتمالا با مسئله‌ای به نام شپش موی سر آشنا هستیم، اما شاید بسیاری از ما بر این باور هستیم که چنین مسئله‌ای بیشتر مربوط به گذشته یا جوامع فاقد بهداشت مناسب است. قضیه زمانی جالب می‌شود که بدانید مبتلا شدن به شپش سر چندان ربطی به طبقه اجتماعی و رعایت بهداشت از جانب شما ندارد. یعنی اگر تمام نکات مربوط به نکات بهداشت فردی را هم رعایت کنید اگر در تماس با فرد آلوده قرار بگیرید یا از کلاه، روسری یا شانه فردی که ناقل تخم شپش است استفاده کنید شما هم مبتلا خواهید شد.
شکل و شمایل شپش سر چگونه است؟
در همین ابتدا خوب است بدانید که هر فردی ممکن است به شپش سر مبتلا شود، پس در صورت ابتلا خود یا یکی از افراد خانواده در وهله اول خونسردی خود را حفظ کنید و با آرامش به فکر راه چاره باشید. این نکته را هم باید بدانید که شپش انواع مختلفی دارد: شپش سر، شپش بدن و شپش ناحیه تناسلی یا شپش عانه.
شپش سر یک حشره بدون بال خاکستری رنگ مایل به قهوه‌ای است که به سرعت روی مو حرکت می‌کند و به همین دلیل به راحتی نمی‌توان آن را از مو جدا کرد و به دام انداخت. در واقع شپش سر، حشرات کوچک دندان‌داری هستند که در موی انسان زندگی و تخم‌ریزی کرده و با مکیدن خون از پوست سر تغذیه می‌کنند.
شپش‌های بالغ بیضی شکل و به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای هستند. شپش سر ممکن است همه را درگیر کند، یعنی ابتلا به شپش زن و مرد و کودک و میانسال نمی‌شناسد اما شایع‌ترین سن ابتلا به شپش ۴ تا ۱۱ سالگی است. تخم شپش که به آن «رِشک» هم می‌گویند بیضی شکل و کمی شبیه به کنجد است و گاهی با شوره سر اشتباه گرفته می‌شود.
به همین خاطر درمان شپش تا زمانی که فرد مبتلا با خارش سر مواجه نشود به تاخیر می‌افتد. تخم شپش سفید مایل به کرم رنگ است و به ساقه مو نزدیک ریشه می‌چسبد. تخم شپش به راحتی از سر جدا نمی‌شود و حتما باید با ناخن آن را جدا کنید در حالی که شوره سر با یک تکان دادن مو جدا می‌شود و می‌ریزد. بیشترین نواحی درگیر شپش موهای قسمت بالا و پشت گوش و نزدیک گردن هستند.
شپش در مجموع پرواز نمی‌کند و نمی‌پرد و همین مسئله یک نکته مثبت در مبتلا نشدن سایر اعضای خانواده و افرادی که با فرد در تماس هستند محسوب می‌شود. اما تماس فرد مبتلا با سایر افراد مثلا از طریق چسباندن سر به یکدیگر، استفاده از روبالشی، ملحفه، شانه و برس، کلاه، روسری، مقنعه و لباس مشترک (از طریق یقه لباس) احتمال ابتلا به شپش را در اطرافیان فرد مبتلا بالا می‌برد.
ذکر این نکته ضروری است که شپش انسانی از طریق گربه، سگ و سایر حیوانات به انسان منتقل نمی‌شود. نخستین نشانه ابتلا به شپش سر «خارش سر» است. شپش‌های بالغ حدود ۳۰ روز زندگی می‌کنند و زمانی که از مو جدا شوند نمی‌تواند زنده بمانند. اگر چه می‌توانند مدت زمان کوتاهی روی لباس یا وسایل شخصی هم زنده بمانند. شپش ماده روزانه شش تخم می‌گذارد و به همین خاطر سرعت زیاد شدن آن‌ها بالاست.
بیشتر بخوانید: درمان انواع مشکلات مو و پوست سر از ریزش مو و موخوره تا شپش
از کجا بفهمیم شپش داریم؟
اگر کودک مدرسه‌ای یا مهدکودکی دارید یا خودتان در این مراکز یا سایر جاهای شلوغ مثل هتل، مهمانسرا، پرورشگاه و خوابگاه ساکن یا شاغل هستید احتمال زیادی وجود دارد که در زمان اپیدمی شپش به آن مبتلا شوید. پس لازم است مدام سر خود یا اطرافیان‌تان به خصوص بچه‌ها را از این نظر وارسی کنید. افرادی که به شپش مبتلا می‌شوند در ناحیه سر و گردن احساس مور مور شدن می‌کنند یا مدام تصور می‌کنند چیزی روی بدن یا سرشان راه می‌رود.
از سوی دیگر گزش شپش‌ها باعث ایجاد حساسیت روی پوست می‌شود و در نتیجه فرد مبتلا دچار خارش می‌شود. مسئله اینجاست که شپش یک حشره موذی و جان سخت است و حتی با شستن سر به مدت طولانی (برخی منابع می‌گویند که حتی تا شش ساعت زیر آب مداوم) زنده می‌ماند.
به همین خاطر می‌گوییم که حمام کردن مداوم و رعایت بهداشت منافاتی با مبتلا شدن به شپش در صورت تماس با فرد آلوده ندارد. به همین خاطر هم ممکن است در صورت ابتلا حتی تا شش هفته متوجه حضور شپش نشوید به خصوص این‌که در زمان ابتلا ممکن است تعدادشان کم و شدت ابتلا خفیف باشد.
با علائم شپش سر آشنا شوید
ابتلا به شپش سر معمولا با علائم مشخصی همراه است. در ادامه به مهم‌ترین علائم شپش سر اشاره شده است:
- خارش شدید پوست سر
- احساس حرکت چیزی روی پوست سر
- ایجاد زخم و دلمه‌هایی روی پوست سر
راه‌های درمان شپش و تخم شپش؛ برای درمان شپش سر چه باید کرد؟
راه‌های درمان و از بین بردن شپش و تخم شپش چیست و برای درمان شپش سر در خانه چه باید کرد. حقیقت این است که برای از بین بردن شپش و تخم‌های شپش سر راه‌های خانگی زیادی پیشنهاد می‌شود: از درمان شپش با نوشابه یا سس مایونز تا درمان و از بین بردن شپش با سرکه و نمک، اسفند (اسپند)، سیر و حتی نفت یا رنگ کردن و دکلره کردن موی سر برای خفه کردن شپش‌ها.
بهترین درمان خانگی برای رفع شپش یا «رشک‌زدایی» همان معاینه توسط پزشک و استفاده از شامپوی ضد شپش و محلول ضد شپش برای ضدعفونی کردن لباس‌ها، ملحفه‌ها، روبالشی‌ها، مبلمان، فرش و هر وسیله‌ای است که فرد مبتلا با آن سرو کار داشته است. اما قوی‌ترین داروی ضد شپش خانگی چیست و چطور می‌توان از شر شپش سر خلاص شد؟
۱- استفاده از شامپوی ضد شپش
در اکثر مواقع شپش حتما باید زیر نظر پزشک درمان شود چون درمان خودسرانه شپش با دارو حتی ممکن است باعث بروز تشنج و صدمات جبران‌ناپذیر در فرد مبتلا شود. این مواد سیستم عصبی مرکزی بدن را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و استفاده سرخود از آن‌ها خطرناک است. استفاده از شامپوی ضد شپش یک روش ساده برای از بین بردن شپش سر است.
۲- درمان شپش با شانه کردن موها
شانه کردن موها با شانه دانه ریز و مخصوص به طور مرتب و بعد از شامپو کردن یک راهکار موثر در درمان شپش سر است. برای این کار باید از شانه دانه ریز که معمولا دندانه‌هایش از جنس فلز است و بعضی از آن‌ها با باتری کار می‌کنند، استفاده کنید. این شانه‌ها هم شپش و هم رشک را از مو جدا می‌کنند.
برای درمان شپش سر باید بعد از هر بار بعد از شانه کردن موها با شانه ریز، رشک یا همان تخم شپش چسبیده به شانه را جدا کرده و در کیسه پلاستیکی در بسته بگذارید و دور بریزید. حتی اگر یک رشک روی موها باقی مانده باشد درمان نیمه‌تمام می‌ماند.
۳- درمان شپش سر با شستن همه لوازم آلوده
بد نیست بدانید شپش سر اگر بیشتر از ۳۶ ساعت از بدن دور باشد از بین می‌رود و می‌میرد. به همین دلیل معمولا پزشک توصیه می‌کند که برای ضدعفونی کردن لباس و تشک و ملحفه و سایر لوازم آلوده، آن‌ها را به محلولی که تجویز می‌کند آغشته کنید (از طریق اسپری کردن) سپس در نایلون‌های بزرگ درب‌دار، به مدت بیش از ۳۶ ساعت در هوای آزاد قرار دهید. یک راه دیگر این است که البسه و ملحفه‌ها برای ضدعفونی شدن در آبِ گرم با دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد جوشانده شوند یا در ماشین لباسشویی با دمای ۶۰ درجه به بالا شسته شوند.
۴- سرکه سیب
ماساژ دادن موها با مخلوط آب و سرکه بعد از حمام کردن با شامپوی ضد شپش و شانه کردن موها هم توصیه می‌شود. برای درمان شپش سر با سرکه بهتر است از سرکه سیب یا سرکه تقطیری استفاده کنید. برای این کار موها را به سرکه آغشته کنید و بعد از چند دقیقه بشویید. بعد از شستشو بهتر است از روغن نارگیل استفاده کنید و موها را شانه کنید تا شپش‌های مرده از سطح موها خارج شوند.
در صورت تمایل می‌توانید انواع سرکه را به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۵- سیر خام
یک راه درمان شپش سر استفاده از سیر خام است. برای این کار باید ۸ تا ۱۰ حبه سیر خام را رنده کنید. سپس سیرها را با آب لیمو ترش تازه ترکیب کنید و آن را روی پوست سر بمالید. ۳۰ دقیقه صبر کنید و بعد موها را بشویید. استفاده از سیر ممکن است موجب سوزش سر شود و به همین دلیل برای کودکان و افرادی با پوست سر حساس توصیه نمی‌شود.
۶- وازلین
از جمله خواص وازلین این است که موجب خفه شدن شپش‌ها می‌شود و حرکت آن‌ها را مختل می‌کند. برای درمان شپش سر با وازلین باید شب یک لایه ضخیم وازلین روی پوست سر بمالید و یک کلاه پلاستیکی روی سر قرار دهید. صبح هم موها را به روغن بچه آغشته کنید و با شانه مخصوص شپش‌ها و تخم‌های آن را از موها خارج کنید.
وازلین و روغن بچه را می‌توانید به روش‌های آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۷- آب پیاز
استفاده از خواص پیاز یک روش دیگر برای از بین بردن شپش سر است. برای این کار باید پیاز را رنده کنید و آن را فشار دهید تا آب پیاز جدا شود. سپس آب پیاز را برای ۳ تا ۴ ساعت روی پوست سر قرار دهید. در نهایت موها را با شامپو بشویید. برای اثربخشی بیشتر می‌توانید هر روز ۳ تا ۴ بار این کار را تکرار کنید.
۸- از بین بردن شپش با باد سشوار
یک روش ساده و سریع برای از بین بردن شپش سر استفاده از باد سشوار است. در این روش باید سشوار را روی دمای گرم و دور تند تنظیم کنید تا شپش‌ها از بین بروند. به خاطر داشته باشید که این روش باید در فضای بیرون خانه انجام شود تا شپش‌ها در اتاق پخش نشوند.
۹- روغن اکالیپتوس
راهکار بعدی برای درمان شپش سر استفاده از روغن اکالیپتوس است. برای این کار باید حدود ۲۰ قطره روغن اکالیپتوس را با مقداری روغن زیتون ترکیب کنید. پوست سر را به این روغن آغشته کنید و یک کلاه روی سرتان قرار دهید. صبح موها را شانه کنید تا شپش‌های مرده از موها خارج شوند.
روغن زیتون را می‌توانید به روش‌های آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۱۰- سیب له شده
برخی افراد بر این باور هستند که استفاده از سیب درختی له شده در از بین بردن شپش سر بسیار موثر است. برای این کار باید سیب را رنده کنید و روی پوست سر قرار دهید. بعد از چند ساعت می‌توانید موها را بشویید و شانه کنید.
۱۱- روغن نارگیل
برای از بین بردن شپش با روغن نارگیل باید مقدار زیادی روغن نارگیل اصل و طبیعی را روی پوست سر بمالید. با کلاه پلاستیکی موها را بپوشانید و حدود ۲ ساعت صبر کنید. در نهایت موها را شانه کنید و با شامپو بشویید. بعد از خشک شدن موها دوباره این کار را تکرار کنید تا همه شپش‌ها از بین بروند.
۱۲- روغن چریش
برای درمان شپش سر کودکان در خانه می‌توانید از «روغن چریش» استفاده کنید. برای این کار باید چند قطره از این روغن را به شامپوی کودک اضافه کنید. سپس موهای کودک را به شامپو آغشته کنید. موها را شانه کنید تا شپش‌ها از بین بروند و از مو خارج شوند.
شامپو کودک را می‌توانید به روش‌های آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۱۳- محلول نمک و سرکه
برای از بین بردن شپش با نمک و سرکه باید ترکیبی از آب و نمک و سرکه آماده کنید و روی سر اسپری کنید. سرکه از چسبیدن رشک‌ها به تار مو جلوگیری می‌کند و نمک خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد.
نمک را می‌توانید به روش‌های آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۱۴- جوش شیرین
در این روش باید ۱ پیمانه جوش شیرین را با ۳ پیمانه نرم کننده موی سر ترکیب کنید. سپس موها را به این ترکیب آغشته کنید. موها را شانه کنید و بعد با یک شامپوی ضد شپش بشویید. بهتر است هر چند روز یک بار این روش را تکرار کنید تا شپش‌ها کاملا از بین بروند.
در صورت تمایل می‌توانید انواع مایع نرم کننده موی سر و جوش شیرین را به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۱۵- سس مایونز
راهکار بعدی برای از بین بردن شپش سر آغشته کردن موها به «سس مایونز» است. سس مایونز موجب خفگی و مرگ شپش سر می‌شود. برای اثربخشی بیشتر می‌توانید قبل از خواب موها را به سس آغشته کنید و یک کلاه پلاستیکی روی سر قرار دهید. صبح موها را با شامپو بشویید و شانه کنید.
در صورت تمایل می‌توانید انواع شامپو سر و سس مایونز را به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی از فروشگاه‌های افق کوروش تهیه کنید.
۱۶- روغن درخت چای
در این روش باید چند قطره روغن درخت چای را با آب ترکیب کنید و روی پوست سر اسپری کنید. سپس یک کلاه پلاستیکی روی سر قرار دهید. بعد از چند ساعت موها را آبکشی و شانه کنید.
۱۷- برداشتن تخم شپش با دست
هر چند این روش کمی سخت و چالش‌برانگیز است، اما شما می‌توانید با کمک دست تخم‌های ریز شپش را از سطح مو جدا کنید. فراموش نکنید تا زمانی که حتی یک تخم شپش در موها وجود داشته باشد، از شر این مشکل خلاص نخواهید شد.
۱۸- روغن انیسون
«روغن بادیان رومی» یا «انیسون» می‌تواند موجب خفه شدن شپش‌ها شود. برای این کار باید موها را به روغن آغشته کنید و سپس با شامپو بشویید.
۱۹- غوطه‌ور کردن موها در آب
برای از بین بردن شپش می‌توانید موها را در آب غوطه‌ور کنید. هر چند این روش چندان موثر نیست، اما می‌تواند به کم شدن تعداد شپش‌ها کمک کند.
۲۰- رنگ مو
استفاده از رنگ مو تنها به از بین بردن شپش سر کمک می‌کند و تاثیری در از بین بردن تخم شپش ندارد. این روش به‌هیچ‌عنوان برای کودکان قابل استفاده نیست و برای درمان شپش چندان موثر نیست.
۲۱- بنزوئیل پراکسید
استفاده از «بنزوئیل پراکسید» تنها برای از بین بردن شپش سر بزرگسالان و کودکان بالای ۲ سال استفاده می‌شود. برای این کار باید موها را به بنزوئیل پراکسید آغشته کنید و سپس آن‌ها را آبکشی کنید. این روش بعد از یک هفته به از بین بردن کامل شپش کمک می‌کند.
برای استفاده از این روش ابتدا بنزوئیل پراکسید را به طور مستقیم روی پوست سر بمالید و سپس آن را با آب بشویید. هنگام شست‌وشو بهتر است از یک تشت استفاده کنید تا شپش‌های مرده داخل تشت بریزند. این روش را تقریباً یک هفته بعد نیز تکرار کنید، تا شپش‌های باقی‌مانده نیز از بین بروند.
۲۲- روغن زیتون
برای از بین بردن شپش سر می‌توانید موها را به روغن زیتون فرابکر آغشته کنید و بعد از حدود ۲۰ دقیقه شانه کنید. در این روش شپش‌های مرده با شانه زدن از موها خارج می‌شوند.
۲۳- کوتاه کردن موها
شپش سر نمی‌تواند روی موهای کوتاه‌تر از نیم سانتی‌متر زنده بماند. از همین رو کوتاه کردن موها یک راهکار ساده و موثر برای درمان فوری شپش در یک شب است.
۲۴- استفاده از داروی ضد شپش خانگی
برای درمان صددرصد رشک و شپش سر می‌توانید از داروهای بدون نسخه استفاده کنید، اما توصیه ما این است که برای استفاده از این داروها برای درمان شپش کودکان و بزرگسالان حتما با مشورت و نسخه پزشک این کار را انجام دهید. داروی «پیریترین» و «پیپرونیل بوتوکسید» برای کودکان بالای ۲ سال استفاده می‌شود.
لوسیون «پرمترین» داروی دیگری است که می‌توانید با نسخه پزشک از آن برای نوزادان بالای ۳ ماه استفاده کنید. «لوسیون الکل بنزیل» از دیگر داروهایی است که می‌توانید از آن برای نوزادان بالای ۶ ماه استفاده کنید ولی این دارو خود شپش را از بین می‌برد و تاثیری بر تخم آن ندارد. باز هم تاکید می‌کنیم که برای استفاده از این داروها حتما با پزشک مشورت کنید.
۲۵- روغن شمعدانی
استفاده از «روغن شمعدانی» موجب خفه شدن شپش‌ها می‌شود. در این روش باشد شب موها را به روغن آغشته کنید و موها را با کلاه بپوشانید. سپس صبح موها را شانه کنید و با شامپو بشویید.
۲۶- درمان شپش سر کودکان با اسفند
برای درمان شپش با اسفند باید کمی اسفند را پودر کنید و آن را بجوشانید. اسفند باید به اندازه‌ای بجوشد که غلیظ شود. سپس صبر کنید تا این ترکیب خنک شود و بعد موها را به آن آغشته کنید. یک کلاه پلاستیکی روی سر قرار دهید و با سشوار موها را گرم کنید تا شپش‌ها از بین بروند. این روش برای کودکان و بزرگسالان استفاده می‌شود.
۲۷- استفاده از داروهای تجویزی برای درمان شپش
در برخی مواقع شپش با استفاده از داروهای بدون نسخه درمان نمی‌شود. در این شرایط لازم است برای درمان از داروهای قوی مثل «اسپینوساد»، «مالاتیون» و «ایورمکتین» که در دسته داروهای تجویزی و با نسخه پزشک قرار دارند، استفاده کنید.
چه کسانی در معرض ابتلا به شپش سر قرار دارند؟
کودکان و دانش آموزان بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به شپش سر قرار دارند. از آنجایی که کودکان از نزدیک با هم بازی می‌کنند، به راحتی شپش را به هم منتقل می‌کنند و در این شرایط شپش به سادگی به خانواده آن‌ها نیز منتقل خواهد شد. افرادی که در مدارس و مهدکودک فعالیت می‌کنند نیز در معرض ابتلا به شپش سر قرار دارند.
برای درمان شپش سر چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
انتقال شپش سر با سرعت بالایی انجام می‌شود و از همین رو نباید نسبت به درمان آن بی‌تفاوت باشید. در صورتی که با کمک راهکارهای خانگی موفق به درمان شپش سر نشدید، بهتر است هر چه سریع‌تر از یک پزشک متخصص کمک بگیرید.
بهترین روش پیشگیری از شپش سر چیست؟
برای پیشگیری از شپش سر باید بعد از بهبودی همه لوازم و وسایل خانه را ضدعفونی کنید. بهتر است ملحفه‌ها و لباس‌ها را با آب گرم و صابون بشویید و با حرارت زیاد خشک کنید. شستشوی دقیق برس، شانه و لوازم شخصی بعد از درمان نیز می‌تواند از انتقال شپش به سایر افراد جلوگیری کند. پیشنهاد می‌شود کلیه فضاهای خانه مثل مبلمان، فرش و کف خانه را نیز با دقت تمیز کنید. در ادامه به روش‌های موثر برای پیشگیری از شپش سر اشاره شده است.
- لوازم شخصی خود را به دیگران قرض ندهید.
- افراد مبتلا به شپش را در آغوش نگیرید.
- در صورت قرار گرفتن در شرایط مشکوک حتما موهای سر را به دقت بررسی کنید.
- برای شستن روبالشتی و کلاه و ملحفه از آب داغ استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: افسردگی پس از زایمان؛ علائم و روش‌های درمان آن با دارو و بدون دارو
سوالات متداول
آیا درمان شپش با نوشابه امکان‌پذیر است؟
حقیقت این است که استفاده از نوشابه برای درمان شپش سر تایید نشده است و از همین رو روش موثری برای از بین بردن شپش سر نیست.
آیا درمان شپش با پودر لباسشویی درست است؟
استفاده از پودر لباسشویی به‌هیچ‌عنوان برای درمان شپش توصیه نمی‌شود و ممکن است به پوست سر و موها آسیب جدی وارد کند.
محصولات مرتبط
