خوردن جگر در بارداری مضر است و باعث نقص عضو جنین می‌شود؟ این سوال که خوردن جگر در بارداری خطرناک است یا نه، ذهن بسیاری از مادران را در دوران حاملگی به چالش می‌کشد. هر چند به خاطر فواید و خواص جگر برای سلامتی و به خاطر این که جگر سرشار از ویتامین‌های مفید است، خوردن آن توصیه می‌شود، اما اگر باردار هستید یا به فرزندتان شیر می‌دهید، شرایط خوردن جگر فرق می‌کند. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به فواید و مضرات خوردن جگر در بارداری و میزان مجاز مصرف جگر در دوران حاملگی و شیردهی را بررسی خواهیم کرد.
فواید خوردن جگر در بارداری
جگر یکی از منابع اصلی پروتئین حیوانی است و می‌توان به عنوان یک منبع عالی برای تامین فولات، آهن و مس از آن استفاده کرد. تقریبا در هر ۱۰۰ گرم جگر، ۳۰۰۰ درصد از نیاز بدن به ویتامین ب ۱۲، تامین می‌شود. ۱۰۰ گرم جگر سیاه گوسفند که با آتش ملایم پخته شده باشد، دارای ۲۲۰ کالری انرژی، ۵/۲ گرم کربوهیدرات، ۵/۳۰ گرم پروتئین و ۸/۸ گرم چربی است.
از طرف دیگر میزان ویتامین A جگر، بسیار زیاد است و اگر به اندازه مصرف شود، می‌تواند این ویتامین را برای بدن فراهم کند. ویتامین آ، از ویتامین‌های ضروری برای رشد جنین است ولی نباید در ماه‌های اولیه بارداری، به میزان بالا مصرف شود.
خوردن جگر در سه ماهه اول بارداری
در ماه‌های اول بارداری، ویتامین‌ها نقش مهمی در رشد جنین دارند. همان طور که گفتیم، ویتامین آ، یکی از ضروری‌ترین ویتامین‌ها برای رشد جنین در شکم مادر است. اما مصرف بیش از حد این ویتامین در سه ماهه اول بارداری، ممکن است نواقصی را در رشد جنین به همراه داشته باشد.
در این دوران، جنین در حال شکل گیری است و مصرف زیاد ویتامین A، باعث ایجاد ناهنجاری‌های سیستم عصبی و قلب می‌شود. این نقایص می‌تواند به صورت جهش باشد و حتی می‌تواند منجر به رشد سلول‌های سرطانی شود. بهتر است برای تامین این ویتامین از میو‌ه‌ها و سبزیجات کمک بگیرید.
خوردن جگر در سه ماهه دوم و سوم بارداری
در سه ماهه دوم و سوم بارداری، بسیاری از قسمت‌های بدن جنین شکل گرفته‌اند و این دوران، زمان تکامل جنین به حساب می‌آید. هر چند خوردن جگر در ماه ششم بارداری یا پس از آن با خطرات کمتری مواجه است، ولی اگر میزان جگر مصرفی در دوران حاملگی زیاد باشد، ممکن است سلامت جنین به خطر بیفتد.
علاوه بر این، مادران باید در این دوران نسبت به سلامت جگر اطمینان داشته باشند. جگر مانده و مسموم، برای سلامت مادر و جنین بسیار خطرناک است. همچنین جگر قبل از مصرف باید حتما کاملا پخته شود. وجود باکتری به نام «لستریا» در جگرهای آلوده، به خصوص جگر گوسفند، عواقب جبران ناپذیری را برای سلامت مادر و کودک به همراه خواهد داشت.
خوردن جگر مرغ در بارداری
«جگر مرغ» نسبت به جگر گوسفند یا گوساله، گزینه مقرون به صرفه‌تری است. برخی افراد حتی جگر مرغ را بیشتر از جگر گوسفند دوست دارند. اما در مورد پرندگان، مرغ و خروس (ماکیان) به خاطر استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در زمان پرورش، مقدار زیادی از این آنتی‌بیوتیک‌ها در کبد و جگر مرغ انباشته می‌شوند که با پختن یا کباب کردن هم از بین نمی‌روند.
این مواد برای مدتی در سلول‌های کبدی که «هپاتوسیت» نامیده می‌شوند، تجمع پیدا می‌کنند. هر چند گاهی اوقات، کبد این مواد را از داخل سلول‌های خود پاکسازی می‌کند ولی برخی مواقع، سموم و آنتی بیوتیک‌ها برای مدت طولانی در هپاتوسیت‌ها باقی می‌مانند.
اگر باردار هستید، خوردن آنتی بیوتیک موجود در جگر مرغ، به احتمال زیاد تاثیرات بسیار نامطلوبی بر سلامت جنین خواهد داشت. بنابراین توصیه می‌شود که در دوران بارداری، از مصرف جگر مرغ، جدا پرهیز کرده و درصورت علاقه یا ویار، از جگر گوسفند، آن هم به میزان مجاز مصرف کنید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه جگروز (جگر پرده پیچ لری)
مصرف جگر سفید در بارداری
جگر سفید و جگر سیاه با وجود برخی شباهت‌ها در مواد معدنی و ویتامین‌ها، تفاوت‌های عمده‌ای هم با هم دارند. از ویتامین‌های مهم موجود در جگر سفید می‌توان به ویتامین D ، E و B12 اشاره کرد.
به این ترتیب این ماده غذایی برای رشد استخوان‌ها و درمان کم‌خونی بارداری مفید است. اما میزان آهن، ویتامین آ و کلسترول موجود در جگر سفید کمتر است. با این وجود در مورد مصرف جگر سفید در بارداری هم باید احتیاط کنید.
میزان مجاز مصرف جگر در دوران بارداری
مصرف ۶۵ تا ۷۵ گرم جگر کاملا پخته شده و عاری از آلودگی، در هفته برای بهره بردن از فواید آن کافی است. مصرف بیش از حد جگر به دلیل داشتن رتینول می‌تواند مادر و کودک را دچار مشکل کند. جگر حاوی دوز بالایی از ویتامین A است، خوردن نصف وعده (یا ۱.۵ اونس) یک یا دو بار در ماه احتمالا برای شما یا کودکتان بی‌خطر است.
با این حال، از آنجایی که بدن ویتامین A اضافی را ذخیره می‌کند، خوردن حتی وعده‌های کوچک بیشتر می‌تواند برای جنین زنان باردار سمی باشد. پس بهتر است مصرف جگر در بارداری را به هفته‌ای یک بار یا دو بار در ماه کاهش دهید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه جغول بغول به روش بازاری
نکات مراقبتی برای مصرف جگر در دوران بارداری
*به خانم‌های باردار توصیه می‌شود که تا جای ممکن از خوردن جگرهایی که در مغازه‌های تحت عنوان «جگرکی» پخته می‌شوند، خودداری کنند. از آن جایی که نمی‌توان از سلامت جگرهای موجود در این مغازه‌ها مطمئن شد و همچنین ممکن است نکات بهداشتی در هنگام طبخ، به خوبی رعایت نشده باشد، بهتر است خودتان جگر را در خانه بپزید.
*در بارداری هرگز جگر را به صورت خام یا نیمه‌پخته مصرف نکنید.
*در هنگام خرید جگر، به تاریخ تولید و انقضای روی بسته‌بندی توجه کنید.
*از خرید جگرهای باز در فروشگاه خودداری کنید، چون ممکن است مانده یا فاسد شده باشند.
*اگر گهگاه جگر می‌خورید، برای از بین بردن «سالمونلا»، نوعی باکتری که به طور بالقوه می‌تواند منجر به عفونت‌های خطرناک در بدن مادر و نوزاد شود، باید آن را تا جای ممکن بپزید. برای اینکه مطمئن شوید جگر سالم است، باید رنگ آن شفاف باشد و رنگ صورتی نداشته باشد.
جایگزین جگر در دوران بارداری چیست؟
از آن جایی که تامین ویتامین آ برای رشد کودک بسیار مهم است ولی مصرف جگر باید همراه با احتیاط زیاد باشد، توصیه می‌شود از جایگزین‌های مطمئن به جای جگر در دوران بارداری استفاده شود. این جایگزین‌های گیاهی شامل موارد زیر می‌شوند:
• شلغم خام و پخته
• اسفناج
• کدو حلوایی
• هویج خام و پخته
• سیب زمینی
فراموش نکنید که برای حفظ سلامت پوست، چشم و سیستم ایمنی، بدن به مقداری ویتامین A نیاز دارد. شما می‌توانید با داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل کره، اسپرید (کره حیوانی)، تخم مرغ، پنیر و ماهی روغنی است، این ویتامین را با خیال راحت دریافت کنید.
این مواد غذایی با وجود این که منبع خوبی از ویتامین A هستند، اما حاوی مقادیر بسیار کمتری رتینول نسبت به جگر هستند. بنابراین به شکل‌های مختلف می‌توانید آنها را به راحتی در رژیم غذایی دوران بارداری خود بگنجانید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه خوراک جگر به سبک ایتالیایی (فگاتو)
محصولات خطرناک حاوی جگر در بارداری
هر چند ممکن است در خوردن جگر طی دوران بارداری، احتیاط‌های لازم را به کار ببندید، ولی نکات ایمنی مصرف این ماده غذایی به خوردن جگر پخته محدود نمی‌شود. بلکه محصولاتی که به شکل‌های مختلف در آنها از جگر استفاده شده‌اند نیز می‌توانند سلامت مادر و جنین را به خطر بیندازند.
این محصولات شامل مکمل‌‌های غذایی حاوی رتینول، به عنوان منبع ویتامین A و روغن جگر ماهی یا روغن کوسه می‌شوند. اگر این محصولان را استفاده می‌کنید، حتما با مشورت پزشک این کار را انجام دهید.
سوالات متداول
مصرف یک بار جگر در بارداری خطرناک است؟
خیر. اما در همان یک بار هم باید تعادل را رعایت کنید و حتما جگر را کاملا بپزید. همچنین باید از سلامت جگر قبل از پخت، اطمینان کامل داشته باشید.
خوردن جگر در ماه اول بارداری ضرر دارد؟
بله. از آن جایی که جگر حاوی مقدار زیادی ویتامین آ است و در ماه‌های اول بارداری جنین در حال شکل‌گیری است، باید تا جای ممکن از مصرف آن خودداری کنید.
منبع: babycentre
