برای بیماران و کسانی که ملزم به خوردن دارو در ماه مبارک رمضان هستند، مساله روزه گرفتن یا نگرفتن و حکم تزریق دارو یا چگونگی مصرف دارو در ماه رمضان از سوال‌‌هایی است که ذهن این افراد را به خود مشغول می‌کند. افراد بیماری که در سال‌های پیش روزه می‌گرفته‌اند حالا در مورد این که آیا می‌توانند در ماه رمضان وعده‌های دارویی خود را حذف کنند یا زمان آن را تغییر دهند، سوالات زیادی دارند. از طرفی برای برخی این پرسش وجود دارد که آیا می‌توان داروها را مثل قبل مصرف کرد ولی روزه هم گرفت؟ ما در این مقاله از سرویس سلامت طبق توصیه‌های پزشکی ماه رمضان همه باید و نباید‌های مصرف دارو در ماه رمضان و احکام مربوط به آن می‌پردازیم. با مجله کوروش همراه باشید.
آیا مصرف دارو در ماه رمضان روزه را باطل می‌کند؟
در مورد این که آیا مصرف دارو در ماه رمضان باعث ابطال روزه می‌شود یا نه بحث‌های زیادی کرده‌‌اند و در نهایت به یک توافق کلی در مورد مصرف دارو در ماه رمضان رسیده‌اند و آن این است که داروهایی که از راه پوست جذب بدن میشوند مثل کرم‌ها، پمادها و نوار چسب‌های حاوی مواد دارویی، استفاده از شیاف‌ها، دراژه‌های طبی و محلول‌های واژینال، داروهای عضلانی، مفصلی یا وریدی -به استثنای تغذیه از راه وریدی و آمپول‌های تقویتی، اکسیژن و گازهای بیهوشی، مصرف دهانشویه‌ها، غرغره کردن دارو یا اسپری دهانی- به شرط آنکه چیزی به درون معده فرو برده نشود- باعث ابطال روزه نمی‌شود.
اصول مصرف یک دوز دارو در ماه رمضان
اگر ملزم به دریافت یک دوز دارو در شبانه‌روز هستید، وضعیت‌تان نسبت به دیگر گروه‌ها بسیار بهتر است چون فقط کافی است دوز دارو را به وعده افطار یا سحری موکول کنید. در این صورت در ماه رمضان روند درمان خود را می‌توانید بدون مختل شدن روزه‌تان ادامه دهید.
البته باید به این نکته دقت کنید که تغییر الگوی مصرف دارو در ماه رمضان ممکن است بر میزان اثربخشی آن تاثیر منفی بگذارد یا حتی برعکس. این احتمال وجود دارد که اگر دارو را در زمان دیگری، مثلا بلافاصله بعد از صرف سحری، استفاده کنید، تاثیرگذاری آن بیشتر شود.
همه این‌ها بستگی به دارویی که مصرف می‌کنید، دارد و تشخیص میزان اثرگذاری دارو نیز بر عهده پزشک خواهد بود. در کل تغییر در تاثیر داروها، به خاطر تغییر در PH معده و عوض شدن الگوی مصرف یا کیفیت مواد غذایی خواهد بود.
اصول مصرف ۲ دوز دارو یا بیشتر در ماه رمضان
برای کسانی که بیش از یک دوز دارو مصرف می‌کنند، بسیاری مواقع، پرهیز از گرفتن روزه توصیه می‌شود، که البته تشخیص پزشک، حرف اول را می‌زند. اما برای کسانی که می‌خواهند هم دوزهای مصرف دارو را حفظ کنند و هم روزه بگیرند، زمان باز کردن روزه و شروع دوباره آن، اولین راه‌حل و الگوی مصرف است. البته بدون شک تغییر این الگو می‌تواند بر تاثیرگذاری دارو موثر باشد.
برخی مواقع هم کاهش دوزها به یک بار در شبانه‌روز مثل داروهای تجویز شده برای بیماریهای مفصلی، توصیه می‌شود. در بیماریهای فشار خون، اختلالات غدد درون‌ریز و مشکلات روانی و کسانی که داروهای خوراکی ضد انعقاد که به مدت طولانی تنها یک بار مصرف شبانه دارو برای آنها کافی است، با نظر پزشک می‌توانند روزه بگیرند.
چه عواملی در اثرگذاری دارو دخیل هستند؟
اگر داروها را طوری مصرف کنید که همزمان با غذا یا داروهای دیگر به بدن وارد شوند، میزان غلظت آنها در خون کاهش یا افزایش خواهد یافت. فرمول دارو، نوع و کیفیت غذای مصرفی، زمان مصرف دارو و فاصله آن با خوردن غذا، خالی بودن معده و محیط دستگاه گوارش، میزان اثر گذاری مصرف دارو در ماه رمضان را تغییر خواهد داد.
خاصیت مایعات و نوشیدنی‌هایی مثل آبمیوه‌ها، چای و قهوه هم می‌تواند بر جذب داروها موثر باشد. برای مثال تانن موجود در چای، می‌تواند با کلسیم و آهن ترکیب شده و مانع جذب آنها شود.
مصرف دارو برای بیماران دیابتی در ماه رمضان
بیماران دیابتی جزو گروه‌‌های حساس هستند. ولی شاید جالب باشد بدانید که اگر چه روزه‌داری برای برخی از مبتلایان به دیابت بر اساس تشخیص پزشک معالج می‌تواند مفید باشد، اما تغییر خودسرانه دوز دارو و رژیم غذایی در برخی از بیماران می‌تواند خطرات زیادی را به همراه داشته باشد.
علاوه بر این، بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند، قبل از اقدام به روزه‌داری، باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. فراموش نکنید که در تمام بیماران دیابتی، تنظیم و کنترل قند خون بسیار مهم است.
توصیه‌های پزشکی درباره مصرف دارو در ماه رمضان
* از تغییر دوزها و جابه‌جا کردن زمان خوردن داروها به صورت خودسرانه خودداری کنید. این کار ممکن است باعث ایجاد اختلال در روند درمان شود. حتما برای ایجاد تغییر در الگوی مصرف دارو در ماه رمضان، با پزشک خود مشورت کنید تا اثرات جانبی آن دامن‌گیر شما نشود.
*در مورد بیماران با فشار خون بالا، اختلالات غدد درون‌ریز، مشکلات روانی و کسانی که داروهای خوراکی ضد انعقاد مصرف می‌کنند تنها یک‌بار مصرف شبانه دارو برای این افراد کافی است و آنها می‌توانند با نظر پزشک روزه بگیرند.
*می‌توان برخی داروهایی را که به صورت قرص، کپسول، یا تزریق وریدی مصرف میشوند، به شکل چسب‌های مخصوص (یا زیست چسب) استفاده کرد. در صورت امکان و با تجویز پزشک می‌توان با تغییر شیوه مصرف دارو در ماه رمضان، روزه هم گرفت.
*در مصرف داروهایی که برای مصرف بعد از خوردن غذا تجویز میشوند، باید به این نکته توجه داشته باشید که در صورت مصرف بعد از سحری، احتمال بروز عوارض تحریک گوارشی نسبت به مصرف بعد از افطار بیشتر است. علاوه بر این، گرسنگی باعث القای آنزیمی و تغییر در فعالیت آنزیم‌ها می‌شود، به همین دلیل ممکن است در میزان اثر بخشی و عوارض دارو با مصرف بعد سحر و افطار تفاوت‌‌هایی را مشاهده کنید.
چه بیمارانی باید قبل از ماه رمضان درباره نحوه مصرف دارو با پزشک مشورت کنند؟
اگر در هر یک از دسته‌بندی زیر هستید، در صورت ابتلا به بیماریهای خاص جسمانی و اقدام به روزه‌داری، نظر پزشک را جدی بگیرید:
• خانم‌های باردار
• خانم‌ها در دوران شیردهی
• دیابتی‌ها
• مبتلایان به بیماری فشار خون
• روده تحریک پذیر
• یبوست
• زخم‌های دستگاه گوارش
• اختلالات کلیوی
• اختلالات غده تیروئید
• بیماریهای اعصاب و روان
• قلبی عروقی
• بیماری تنفسی مثل آسم و صرع
در هر حال اگر بیماری خاصی دارید و مجبور به مصرف دارو هستید، حتما با پزشک در این باره مشورت کنید. در نظر داشته باشید که قطع خودسرانه داروها، باعث آسیب به بدن و بسیار خطرناک است.
سوالات متداول
خوردن قرص بعد از اذان صبح در ماه رمضان چه حکمی دارد؟
بنا بر روایت‌های دینی و قواعد فقهی، خوردن و آشامیدن، باعث باطل شدن روزه خواهد شد. به همین خاطر، مصرف انواع قرص‌ها، داروها و کپسول‌های لاغری، چاقی، قرص ضد بارداری، قرص آهن و دیگر داروهای تقویتی، قرص خواب، قرص سرما خوردگی، قرص مُسکن، قرص فشار خون، قرص ال‌ای‌دی و …باعث باطل شدن روزه می‌شود.
آیا خوردن قرص فشار خون در حال روزه جایز است؟
بنا بر فتوا و نظر مراجع دینی، اگر خوردن آن در ماه رمضان برای درمان فشار خون ضروری است، مصرف آن بدون اشکال است ولی در این صورت، روزه شخص باطل می‌شود.
تزریق آمپول و سرم به روزه‌داران در ماه رمضان چه حکمی دارد؟
همان طور که به آن اشاره شد، بنا بر احتیاط واجب، روزه‌دار باید از آمپول‌های تقویتی و هر آمپولی که وریدی یا تزریقی در رگ باشند، خودداری کند. ولی آمپول‌های عضلانی و آمپول‌هایی که برای بی‌حسی به کار می‌روند باعث باطل شدن روزه نمی‌شوند.
داروهای مخصوص بیماران ریوی و تنفسی که به صورت گاز هستند، روزه را باطل می‌کند؟
برخی داروها برای افراد مبتلا به تنگی نفس و بیماری آسم وجود دارد که در آن از مایعی که به صورت پودر گاز است، استفاده شده است. این دارو از طریق دهان وارد ریه فرد می‌شود و شکل گاز دارد. از آن‌جایی که این دارو صرفا برای باز کردن راه‌‌های تنفسی به کار می‌رود و خوردنی یا آشامیدنی نیست، مصرف آن روزه را باطل نخواهد کرد و بدون اشکال است.
روزه گرفتن در صورت منع پزشک چه حکمی دارد؟
اگر پزشک، بیمار را از روزه گرفتن منع و برای وی مضر و آسیب‌زننده بداند، در صورتی که پزشک مورد اعتماد باشد، نه تنها روزه گرفتن برای او واجب نیست بلکه جایز هم نیست.
