درباره آداب و رسوم سیزده بدر چه می‌دانید؟ آیا می‌دانید که چرا ایرانی‌ها روز سیزدهم فروردین را در طبیعت به سر می‌برند؟ چرا عدد سیزده در فرهنگ ایرانی‌ها منحوس دانسته می‌شود و اصل و مبدا آن از کجا آمده است؟ غذاها و بازی‌های سیزده بدر، تاریخچه و فلسفه آن چیست؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی آداب و رسوم سیزده بدر و کارهایی که در این روز انجام می‌شود، می‌پردازیم.
چرا سیزده بدر را در طبیعت می‌گذرانیم؟
سیزده بدر که به عنوان «روز طبیعت» شناخته و نام‌گذاری شده است، مصادف با روز سیزدهم فروردین و از جشن‌های نوروزی است. بسیاری افراد بر این باورند که سیزده عدد منحوسی در فرهنگ ایرانی‌ها است و به خاطر رفع نحسی این روز، آن را در طبیعت به سر می‌برند. البته این موضوع را نمی‌شود منکر شد که در فرهنگ ایرانی‌ها، هیچ روزی نحس و بدیمن نیست.
در اصل نحس بودن عدد سیزده ریشه در فرهنگ اروپایی‌ها دارد که به فرهنگ ایرانی‌ها راه پیدا کرده است. در بین ایرانی‌ها فقط به خاطر بخش ناپذیر بودن این عدد، آن را عدد بدقلقی دانسته‌اند.
بنا بر یک نظریه دیگر از آنجایی که در فرهنگ اعراب و اسلام، سیزدهم تمام ماه‌‌ها نحس دانسته می‌شود، بـه اشتباه سیزدهم فروردین که مصادف با عید ایرانی‌ها است نیز نحس شمرده شده است.
همچنین بنا بر یک روایت دیگر درباره سیزده بـدر: «جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می‌کند و بار عام می‌دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می‌دهد.
در نتیجه این مراسم در ایران زمین بـه صورت سنت و آیین درمی‌آید و ایرانیان از آن به بعد، روز سیزده فروردین ماه را بیرون از خانه و در کنار چشمه‌سارها و در دامن طبیعت سپری می‌کنند».
فلسفه سیزده بدر
روز سیزدهم ماه فروردین در تاریخ باستانی ایران، به نام «روز تیر» شناخته می‌شود و «تیر» نام ایزد باران است که «تیشتر» هم نامیده می‌شود. در بیشتر کتاب‌ها و نوشته‌های به‌جا مانده از ایران باستان، از این روز به خجستگی و فرخندگی یاد شده است.
بنابراین در تاریخچه سیزده بدر نه تنها بدی و نحسی درباره این روز وجود ندارد، بلکه سرشار از نیکی و شادی است و یک جشن بزرگ ملی از مجموعه جشن‌های نوروزی محسوب می‌شود.
در کتابی به نام «آثار الباقیه» از کتاب‌های مرجع و قدیمی درباره تاریخ باستانی ایران، جدولی وجود دارد که روزهای نحس را از روزهای نیک و جشن‌ها جدا کرده است و در مقابل روز سیزده نوروز کلمه «سعد» نوشته شده است که نشان از نیک بودن و فرخندگی این روز دارد.
سیزده بدر با نام ایزد تیر یا تیشتر، شروع نیم دوم سال زراعی است و مردم در ایران باستان برای گرامی داشتن این روز و نیایش به زمین‌های زراعی و کشتزارها می‌رفتند و به شادی می‌پرداختند. همچنین سبزه‌های صحرا را جمع می‌کردند و با آنها آش و خوراکی‌ها مختلف می‌پختند و دور هم می‌خوردند.
آداب و رسوم سیزده بدر
در فرهنگ ایرانی‌ها، آداب و رسوم سیزده بدر بسیار به هم شباهت دارند و کارهایی که در این روز انجام داده می‌شود، ریشه در فرهنگ ایرانی‌های قدیم دارد.
۱- سپری کردن روز در دامان طبیعت
بنابر کتاب‌های تاریخی، در سال ۵۲ میلادی، تحت تاثیر فرهنگ یونانی‌ها، روز سیزدهم از سال جدید، منحوس دانسته شد. بنابراین ایرانی‌ها غذا و تنقلات مختلف را با خود به طبیعت می‌برند تا از نحسی در امان بمانند.
یکی از حادثه‌های سهمگین گیهانی که در تورات آمده است، در روز سیزدهم سال نو مصری که مثل جشن فروردین ایرانی بـه هنگام تعادل بهاری، خورشید گرفته می‌شد، بـه وقوع پیوسته و موجب مرگ عده زیادی شده اسـت. این روز مصادف با روز سیزدهم ماه ایرانی اسـت.
در آن روز، گویا ستاره دنباله‌داری در فضای زمین درخشیده اسـت به طوری که در افق ایران هم دیده شده است. با برخورد این ستاره با زمین، آتشفشان‌ها شروع به فوران کرده‌اند و کاخ‌ها ویران شده‌اند. به همین خاطر مردم به صورت سنتی در این روز منتظر واقعه سهمگینی هستند. بنابراین در روز سیزدهم فروردین از خانه‌هایشان بیرون می‌روند تا گرفتار اتفاق ناخوشایند و نحسی نشوند.
۲- گره زدن سبزه در روز سیزده بدر
یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم سیزده بدر، «سبزه گره زدن» است. معمولا جوان‌ها و افراد دم بخت، اعم از دختر و پسر، سبزه گره می‌زنند و برای باز شدن بخت خود سال نو، و برآورده شدن آرزوهایشان، دعا می‌کنند. گره زدن سبزه به معنی گره زدن زنگی با طبیعت است تا در طول سال مثل سبزه شاداب و سرسبز بمانند.
۳- به آب انداختن سنگریزه
رسم «انداختن سنگ در آب روان» بیشتر بین شمالی‌ها رایج است. مردم این شهر، علاوه بر انداختن سبزه‌ها در آب، سنگ هم به آب می‌اندازند. با پرتاب کردن هر سنگ در آب، فرد یک آرزو هم می‌کند. کردهای ایران هم ۱۳ سنگ را به نیت روز سیزدهم فروردین در آب می اندازند. به باور این مردم، این آداب و رسوم سیزده بدر باعث دور شدن بلا از آنها خواهد شد.
۴- انداختن سبزه عید در آب روان
یکی دیگر از آداب و رسوم سیزده بدر، رها کردن سبزه عید در آب روان است. در ایران باستان، «آناهیتا» ایزد آب است و به آب دادن سبزه‌ها نوعی پیشکش به این ایزدبانو است. این کار به این خاطر انجام می‌شود که برکت و باروری برای سال نو ایجاد شود.
آناهیتا با بارور کردن دانه‌ها، سرسبزی را به زمین و مردم هدیه می‌دهد و این کار زندگی‌بخش خواهد بود. از سوی دیگر برخی مردم بر این باورند که سبزه داخل هفت سین انرژی‌های منفی محیط را جذب می‌کند و در روز سیزده بدر، آن را از به آب روان می‌سپارند تا این انرژی‌های منفی از زندگی محو شود.
۵- رها کردن ماهی قرمز در آب
برخی افراد «ماهی گلی» یا همان ماهی قرمز عید را هم در روز سیزده بدر در آب روان رها می‌کنند، به امید اینکه بتواند در آب و فضای بیشتر، زندگی طولانی‌تری داشته باشد. این کار یکی از آداب و رسوم سیزده بدر در سال‌های اخیر است.
البته انجام این کار به خاطر ماهیت ماهی گلی و احتمال تولید مثل بی‌رویه و به خطر افتادن دیگر گونه‌های ماهی و موجودات آبزی منع شده است. توصیه می‌شود این ماهی‌ها را در حوض‌های پارک‌های درون شهری یا در استخرهای مخصوص نگهداری این ماهی‌ها، رها کنید تا به اکوسیستم گونه‌های دیگر آسیب وارد نشود.
۶- خوردن آش در روز سیزده بدر
خوردن تنقلات، ناهار و غذاهایی مثل آش رشته یا کاهو و سکنجبین هم جزو آداب و رسوم سیزده بدر است. محبوب‌ترین غذاها در این روز آش رشته، باقالی، دمی باقالی یا بلغور است. برخی افراد ناهار روز سیزده بدر را در خانه می‌پزند و بعد همراه خود به طبیعت می‌برند.
برای پختن آش هم مواد اولیه آن را در خانه آماده می‌کنند و بقیه مراحل پخت آش یا باقالی را در طبیعت انجام می‌دهند. علاوه بر این، خوراکی‌ها، شیرینی، میوه و تنقلات عید را که در خانه دارند، ب خود همراه می‌آورند تا دور هم میل کرده و این دورهمی در طبیعت را شیرین‌تر و دلنشین‌تر برگزار کنند.
شما می‌توانید انواع تنقلات، حبوبات و برنج را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به صورت اینترنتی، حضوری یا تلفنی خریداری کنید.
۷- انجام بازی‌ها و سرگرمی‌ها در روز سیزده بدر
تفریح، سرگرمی و بازی، بخش جدانشدنی تعطیلات و سپری کردن روز در سیزده بدر است. بازی‌های سیزده بدر مثل طناب بازی، طناب کشی، وسطی، رقص و بازی‌های فکری و سرگرمی‌های گروهی، از کارهایی است در این روز انجام می‌شود. در برخی فرهنگ‌ها در این روز سوارکاری، کشتی و هوا کردن بادبادک هم مرسوم است.
سوالات متداول
کی سیزده بدر است؟
سیزده بدر مصادف با روز سیزدهم فروردین است و با نام روز طبیعت شناخته می‌شود.
رسم غذای سیزده بدر چیست؟
مردم در روز سیزده بدر معمولا ناهار دلخواه خود را با خود به طبیعت می‌برند یا مواد آن را آماده می‌کنند و بعد آن را بعد از رسیدن به مقصد می‌پزند. پختن آش، باقالی، دمی باقالی، دمی بلغور، کاهو و سکنجبین هم در این روز متداول است.
