درباره آداب و رسوم سیزده بدر چه می‌دانید؟ آیا می‌دانید که چرا ایرانی‌ها روز سیزدهم فروردین را در طبیعت به سر می‌برند؟ چرا عدد سیزده در فرهنگ ایرانی‌ها منحوس دانسته می‌شود و اصل و مبدا آن از کجا آمده است؟ غذاها و بازی‌های سیزده بدر، تاریخچه و فلسفه آن چیست؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش به بررسی آداب و رسوم سیزده بدر و کارهایی که در روز طبیعت انجام می‌شود، می‌پردازیم.
چرا سیزده بدر را در طبیعت می‌گذرانیم و بیرون می‌رویم؟
سیزده بدر که به عنوان «روز طبیعت» شناخته و نام‌گذاری شده است، مصادف با روز سیزدهم فروردین و از جشن‌های نوروزی ایرانیان است. بسیاری افراد بر این باورند که «سیزده» عدد منحوسی در فرهنگ ایرانی‌ها است و به خاطر رفع نحسی این روز، آن را در طبیعت می‌گذرانند. البته این موضوع را نمی‌شود منکر شد که در فرهنگ ایرانی‌ها، هیچ روزی نحس و بدیمن نیست.
در اصل نحس بودن عدد سیزده ریشه در فرهنگ اروپایی‌ها دارد که به فرهنگ ایرانی‌ها راه پیدا کرده است. در بین ایرانی‌ها فقط به خاطر بخش ناپذیر بودن این عدد، آن را عدد بدقلقی دانسته‌اند. بنا بر یک نظریه دیگر از آنجایی که در فرهنگ اعراب و اسلام، سیزدهم تمام ماه‌‌ها نحس دانسته می‌شود، بـه اشتباه سیزدهم فروردین که مصادف با یکی از روزهای عید نوروز ایرانی‌ها است نیز نحس شمرده شده است.
همچنین بنا بر یک روایت دیگر درباره سیزده بدر: «جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می‌کند و بار عام می‌دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می‌دهد. در نتیجه این مراسم در ایران زمین بـه صورت سنت و آیین درمی‌آید و ایرانیان از آن به بعد، روز سیزده فروردین ماه را بیرون از خانه و در کنار چشمه‌سارها و در دامن طبیعت سپری می‌کنند».
فلسفه سیزده بدر چیست؟
سیزده به در چه روزی است؟ روز سیزدهم ماه فروردین در تاریخ باستانی ایران، به نام «روز تیر» شناخته می‌شود و «تیر» نام «ایزد باران» است که «تیشتر» هم نامیده می‌شود. در بیشتر کتاب‌ها و نوشته‌های به‌جا مانده از ایران باستان، از این روز به خجستگی و فرخندگی یاد شده است.
بنابراین در تاریخچه سیزده بدر نه تنها بدی و نحسی درباره این روز وجود ندارد، بلکه سرشار از نیکی و شادی است و یک جشن بزرگ ملی از مجموعه جشن‌های نوروزی محسوب می‌شود. در کتابی به نام «آثار الباقیه» از کتاب‌های مرجع و قدیمی درباره تاریخ باستانی ایران، جدولی وجود دارد که روزهای نحس را از روزهای نیک و جشن‌ها جدا کرده است و در مقابل روز سیزده نوروز کلمه «سعد» نوشته شده است که نشان از نیک بودن و فرخندگی این روز دارد.
سیزده بدر با نام ایزد تیر یا تیشتر، شروع نیم دوم «سال زراعی» است و مردم در ایران باستان برای گرامی داشتن این روز و نیایش به زمین‌های زراعی و کشتزارها می‌رفتند و به شادی می‌پرداختند. همچنین سبزه‌های صحرا را جمع می‌کردند و با آنها آش و خوراکی‌ها مختلف می‌پختند و دور هم می‌خوردند.
در روایت دیگری آمده است که ایرانیان باستان در ابتدای سال نو، بعد از ۱۲ روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد ۱۲ ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌ای‌ست به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند و درحقیقت با این ترتیب رسمی بودن دوره نوروز را به پایان می‌رسانیدند. ایرانی‌ها رسم و رسوم خاصی هم در روز ۱۳ بدر بجا می‌آورند و با بازی‌های مختلف سرگرم می‌شوند که لذت گذراندن سیزده بدر در کنار خانواده و دوستان را بیشتر کنند.
آداب و رسوم سیزده بدر
در فرهنگ ایرانی‌ها، آداب و رسوم سیزده بدر در مناطق مختلف بسیار به هم شباهت دارند و کارهایی که در این روز انجام داده می‌شود، ریشه در فرهنگ ایرانی‌های قدیم دارد.
۱- سپری کردن روز در دامان طبیعت
بنابر کتاب‌های تاریخی، در سال ۵۲ میلادی، تحت تاثیر فرهنگ یونانی‌ها، روز سیزدهم از سال جدید، منحوس دانسته شد. بنابراین ایرانی‌ها غذا و تنقلات مختلف را با خود به طبیعت می‌برند تا از نحسی در امان بمانند.
یکی از حادثه‌های سهمگین کیهانی که در تورات آمده است، در روز سیزدهم سال نو مصری که مثل جشن فروردین ایرانی بـه هنگام تعادل بهاری، خورشید گرفته می‌شد، بـه وقوع پیوسته و موجب مرگ عده زیادی شده اسـت. این روز مصادف با روز سیزدهم ماه ایرانی اسـت.
در آن روز، گویا ستاره دنباله‌داری در فضای زمین درخشیده اسـت به طوری که در افق ایران هم دیده شده است. با برخورد این ستاره با زمین، آتشفشان‌ها شروع به فوران کرده‌اند و کاخ‌ها ویران شده‌اند. به همین خاطر مردم به صورت سنتی و طبق یک باور قدیمی در این روز منتظر واقعه سهمگینی هستند. بنابراین در روز سیزدهم فروردین از خانه‌هایشان بیرون می‌روند تا گرفتار اتفاق ناخوشایند و نحسی نشوند.
۲- گره زدن سبزه در روز سیزده بدر
یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم سیزده بدر، «سبزه گره زدن» است. معمولا جوان‌ها و افراد دم بخت، اعم از دختر و پسر، سبزه گره می‌زنند و برای باز شدن بخت خود سال نو، و برآورده شدن آرزوهایشان، دعا می‌کنند. گره زدن سبزه به معنی گره زدن رنگی با طبیعت است تا در طول سال مثل سبزه شاداب و سرسبز بمانند.
۳- به آب انداختن سنگریزه
رسم «انداختن سنگ در آب روان» بیشتر بین شمالی‌ها رایج است. مردم استان‌های شمالی ایران، علاوه بر انداختن سبزه‌ها در آب، سنگ هم به آب می‌اندازند. با پرتاب کردن هر سنگ در آب، فرد یک آرزو هم می‌کند. کردهای ایران هم ۱۳ سنگ را به نیت روز سیزدهم فروردین در آب می اندازند. به باور این مردم، این آداب و رسوم سیزده بدر باعث دور شدن بلا از آنها خواهد شد.
۴- انداختن سبزه عید در آب روان
یکی دیگر از آداب و رسوم سیزده بدر، رها کردن سبزه عید در آب روان است. در ایران باستان، «آناهیتا» ایزد آب است و به آب سپردن سبزه‌ها نوعی پیشکش به این ایزدبانو است. این کار به این خاطر انجام می‌شود که برکت و باروری برای سال نو ایجاد شود.
آناهیتا با بارور کردن دانه‌ها، سرسبزی را به زمین و مردم هدیه می‌دهد و این کار زندگی‌بخش خواهد بود. از سوی دیگر برخی مردم بر این باورند که سبزه داخل هفت سین انرژی‌های منفی محیط را جذب می‌کند و در روز سیزده بدر، آن را از به آب روان می‌سپارند تا این انرژی‌های منفی از زندگی محو شود.
۵- رها کردن ماهی قرمز در آب
برخی افراد «ماهی گلی» یا همان ماهی قرمز عید را هم در روز سیزده بدر در آب روان رها می‌کنند، به امید اینکه بتواند در آب و فضای بیشتر، زندگی طولانی‌تری داشته باشد. این کار به یکی از آداب و رسوم سیزده بدر در سال‌های اخیر تبدیل شده است.
البته انجام این کار به خاطر ماهیت ماهی گلی و احتمال تولید مثل بی‌رویه و به خطر افتادن دیگر گونه‌های ماهی و موجودات آبزی منع شده است. توصیه می‌شود این ماهی‌ها را در حوض‌های پارک‌های درون شهری یا در استخرهای مخصوص نگهداری این ماهی‌ها، رها کنید تا به اکوسیستم گونه‌های دیگر آسیب وارد نشود.
۶- خوردن آش و غذاهای مختلف در روز سیزده بدر
خوردن تنقلات مختلف مثل آجیل و تخمه، ناهار کبابی مثل انواع کباب و جوجه کباب در دل طبیعت و غذاهایی مثل آش رشته یا باقالی پخته و کاهو و سکنجبین (طرز تهیه سکنجبین) هم جزو آداب و رسوم سیزده بدر است. محبوب‌ترین غذاها در این روز آش رشته، باقالی، دمی باقالی، دمی بلغور و انواع کباب است. برخی افراد ناهار روز سیزده بدر را در خانه می‌پزند و بعد همراه خود به طبیعت می‌برند.
برای پختن آش هم مواد اولیه آن را در خانه آماده می‌کنند و بقیه مراحل پخت آش یا باقالی را در طبیعت انجام می‌دهند. علاوه بر این، خوراکی‌ها، شیرینی، میوه و باقی‌مانده آجیل و تنقلات عید را که در خانه دارند، با خود همراه می‌آورند تا دور هم میل کرده و این دورهمی در طبیعت را شیرین‌تر و دلنشین‌تر برگزار کنند.
شما می‌توانید انواع تنقلات از جمله انواع آجیل و مغز آجیل، انواع حبوبات، کشک، رشته آشی، سبزی منجمد آش، پیاز داغ و سیر داغ، جوجه کباب تازه در طعم‌های مختلف، گوشت چرخ کرده، گوشت مرغ و … را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش به صورت اینترنتی و حضوری خریداری کنید.
۷- انجام بازی‌ها و سرگرمی‌ها در روز سیزده بدر
تفریح، سرگرمی و بازی، بخش جدانشدنی تعطیلات و سپری کردن روز در سیزده بدر است. بازی‌های سیزده بدر مثل طناب بازی، طناب کشی، وسطی، رقص و پایکوبی و بازی‌های فکری و سرگرمی‌های گروهی، از کارهایی است در این روز انجام می‌شود. در برخی فرهنگ‌ها در این روز سوارکاری، کشتی و هوا کردن بادبادک هم مرسوم است.
۸- جمع کردن گیاهان صحرایی
در برخی مناطق ایران با پوشش صحرا و جنگل مردم در روز سیزده بدر گیاهان خودرو که خواص دارویی دارند را جمع‌آوری می‌کنند. در برخی موارد هم با همین سبزی‌های انواع آش را درست می‌کنند.
بیشتر بخوانید: نمونه پیامک و متن تبریک سیزده بدر
سوالات متداول درباره آداب و رسوم سیزده بدر
سیزده بدر در تهران کجا بریم؟
اگر شما هم در تهران زندگی می‌کنید و به دنبال یک مکان مناسب برای سیزده بدر در کنار خانواده و فامیل هستید، بسته به فاصله‌ای که این مکان‌ها از محل سکونت شما دارند یا دسترسی و سلیقه‌ای که دارید، یشنهاد می‌کنیم مقاله بهترین پارک‌ها و مکان‌ها برای سیزده بدر در تهران را مطالعه کنید.
کی سیزده بدر است؟
سیزده بدر مصادف با روز سیزدهم فروردین است و با نام روز طبیعت شناخته می‌شود.
رسم غذای سیزده بدر چیست؟
مردم در روز سیزده بدر معمولا ناهار دلخواه خود را با خود به طبیعت می‌برند یا مواد آن را آماده می‌کنند و بعد آن را بعد از رسیدن به مقصد می‌پزند. پختن آش، باقالی، دمی باقالی، دمی بلغور، کاهو و سکنجبین هم در این روز متداول است.
