همه ما کم و بیش واژه هالووین به گوشمان خورده و با بعضی از رسم و رسوماتش آشنا هستیم، پوشیدن لباسهای عجیب و غریب و گاهی ترسناک و کودکانی که برای جمعآوری آجیل و شکلات درب خانهها را میکوبند. اینها اولین تصاویری هستند که به محض شنیدن کلمه جشن هالووین در ذهنمان نقش میبندند. 31 اکتبر در تقویم میلادی به تاریخ جشن هالووین اختصاص پیدا کرده است. اما اینکه جشن هالووین چیست، در جشن هالووین چه میکنند و هالووین چطور سر از تقویم کشورهای غربی درآورده، میکاپ و گریم هالووین و تم سنتی هالووین موضوع امروز مجله کوروش است. با ما همراه باشید تا در سرویس سبک زندگی درباره هالووین، تاریخچه و فلسفه و نمادهای جشن هالووین در جهان و ایران و تاریخ جشن هالووین ۲۰۲۳/۱۴۰۲ بیشتربدانید.
هالووین ۱۴۰۲/ ۲۰۲۳ به تاریخ ایران چه روزی است؟
در پاسخ به این سوال که هالووین به تاریخ ایرانی کی است باید بگوییم تاریخ هالووین ۱۴۰۲ در ایران (جشن هالووین ۱۴۰۲) برابر با روز سه شنبه ۹ آبان است. روز Halloween در تقویم میلادی مصادف با ۳۱ اکتبر سال ۲۰۲۳ است.
تاریخچه و فلسفه جشن هالووین
واژه هالووین به معنای «عصر مقدسین» است. ریشههای هالووین به جشنواره سلتیک «Samhain» (تلفظ sow-in) برمیگردد. سلتها که ۲۰۰۰ سال پیش زندگی میکردند، بیشتر در منطقهای که اکنون شامل کشورهای ایرلند، انگلستان و شمال فرانسه است، در تاریخ ۱ نوامبر سال جدید خود را جشن میگرفتند.
هالووین به شکل امروزی در حقیقت یک جشن مذهبی است و از قرن نهم میلادی رواج پیدا کرده است. فردای شب هالووین را «روز تمام مقدسین» مینامند و مسیحیان این روز را جشن میگیرند. اگر به طور کامل بخواهیم هالووین را توضیح بدهیم به یک سهگانه مقدی میرسیم:
جشن شب قدیسها جشنی است که در ۳۱ اکتبر، یک روز قبل از روز تمام قدیسها (All Saints’ Day) به عنوان یک جشن مهم مسیحی برگزار میشود. همراه با روز ارواح در تاریخ ۲ نوامبر، عصر تمام قدیسین (All Hallows’ Eve) و روز تمامی قدیسین (All Saints’ Day)، سهگانه (مراسم سهگانه مذهبی) را تشکیل میدهد، که این مراسم به مردگان اختصاص دارد. در حالی که مراسم سهگانه از قرن هشتم میلادی به طور رسمی توسط کلیسا انجام میشد، به نظر میرسد تاریخ هالووین به زمان قبلتری بر میگردد و یک جشن باستانی بوده است.
برای یادآوری این واقعه، از قرن هشتم میلادی راهبان مسیحی آتشهای عظیمی درست میکردند که جنبه مقدسگونهای داشت، جایی که مردم برای سوزاندن محصولات کشاورزی و حیوانات خود به عنوان قربانی خدایان سلتیک جمع میشدند. در طول جشن، سلتیها لباسهایی میپوشیدند که معمولاً از سر و پوست حیوانات تشکیل شده بود و سعی میکردند بخت و اقبال یکدیگر را پیشبینی کنند.
راهبانی که این آیین را بنا نهادند، بر این باور بودند که در این شب، دروازه بین دو دنیا گشوده میشود و خدای جهان مردگان همراه با ارواح، اجنه و دیوها به روی زمین میآید. آنها این روز را به معنی پایان فصل تابستان و آغاز تاریکی میدانستند. در نظر آنها شروع زمستان با مفاهیمی مانند مرگ همراه بود.
سلتیان بر این باور بودند که در تاریخ ۱ نوامبر مرز بین دنیای مردگان و زندگان است. در نتیجه این باور آنها معتقد بودند در شب ۳۱ اکتبر مسیر برای بازگشت ارواح مردگان به زمین فراهم است بنابراین، در این شب، جشن هالووین را برگزار میکردند.
برای همین در این شب طبق رسومی که از قدیم مانده و بنا بر همین باور مردم با میکاپ و گریم ترسناک هالووین، پوشیدن لباسهای ترسناک و کوبیدن بر طبل و اشیایی مثل دیگ و بشقاب و ایجاد سر و صدا، سعی میکنند تا دیو و اجنه را فراری دهند.
برخی مسیحیان به صورت تاریخی از خوردن گوشت در این روز اجتناب میکنند، سنتی که در خوردن غذاهای گیاهی مثل پنکیک سیب زمینی، کارامل سیب، نان سیب، کوکی هالووینی، نان کدو تنبل، کیک با تزیین هالووین، پاپ کورن کاراملی و آبنبات ذرت در طول شبزندهداری این روز تجلی پیدا کرده است.
بیشتر بخوانید: ترسناک ترین فیلم های سینما بر اساس داستان های واقعی
فلسفه و تاریخچه جشن هالووین در آمریکا
جشن هالووین بهخاطر اعتقادات سختگیرانه آیین پروتستان در نیوانگلند استعماری به صورت محدودی برگزار میشد. اما رسم برگزاری جشن هالووین در مریلند و مستعمرات جنوبی بسیار بیشتر بود. همانطور که عقاید و آداب و رسوم اقوام مختلف اروپایی و سرخپوستان آمریکایی به هم خورد، یک نسخه کاملاً آمریکایی از هالووین ظهور کرد. درواقع آمریکای شمالی اولین مکان غیر از منطقه باستانی تحت حکومت سلتیان بود که مراسم هالووین در شب پایانی ماه اکتبر در آن برگزار شد.
اولین جشنها شامل «مهمانیهای بازی» بود که از جمله رویدادهای عمومی برای جشن گرفتن محصولات کشاورزی بود. همسایهها داستان مردگان را تعریف میکردند، از بخت و اقبال یکدیگر میگفتند، میرقصیدند و آواز میخواندند.
در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی که آمریکا با انفجار مهاجرت مواجه شد، این مهاجران جدید، به ویژه میلیونها ایرلندی (این مهاجران به کسانی که از قحطی سیب زمینی از ایرلند فرار کردهاند، شهرت دارند) به محبوب شدن جشن هالووین در سطح ملی کمک کردند. این روزها جشن هالووین در اکثر کشورهای دنیا و حتی چین و ژاپن و کامبوج که به رسم و رسوم سنتی خود پایبندند هم برگزار میشود. اما در جشن هالووین چه میکنند؟
در جشن هالووین چه میکنند؟
فعالیتهای مرسوم هالووین شامل قاشقزنی (Trick or Treat)، شرکت در مهمانیهای هالووین با لباسهای مخصوص با تمهای متنوع هالووینی، درست کردن کدوی هالووین، روشنکردن آتش، سیب بازی، بازیهای فالبینی، بازدید از خانههای وحشت، تعریف کردن قصههای وحشتناک جن و پری و تماشای فیلمهای ترسناک است.
بد نیست بدانید که رنگهای نارنجی، سیاه و سفید، رنگهای مخصوص هالووین هستند؛ «نارنجی» نماد قدرت و استقامت و نشانی از فصل پاییز است و سیاه و سفید هم بهعنوان نماد مرگ و تاریکی در این روز رنگ اغلب تمهای هالووینی هستند. از این رنگها برای میکاپ هالووین و گریم و لباس و تم عکاسی جشن هالووین هم استفاده میکنند.
آداب و رسوم جشن هالووین و نمادهای آن
شلغم، چغندر و کدو تنبل توخالی؛ مراسم جک و فانوس
چگونه جشن هالووین بگیریم؟ درواقع نماد اصلی هالووین، یک کدو تنبل بزرگ و توخالی است که یک صورت ترسناک در حالی که میخندد روی آن با چاقو یا کاتر طراحی میکنند و داخل کدو تنبل شمع روشن میکنند. اما بد نیست بدانید مراسم «جک و فانوس» که در جشن هالووین برگزار میشود، یک سنت آمریکایی نیست بلکه یک سنت قدیمی انگلیسی است.
طبق این افسانه قدیمی این نور از زغال سنگ جهنم تشکیل شده و توسط شخصیتی به نام جک در داخل یک شلغم توخالی قرار گرفته است. جک که در برزخ گیر کرده، با استفاده از این نور به دنبال مقصد استراحت نهایی میگردد. مردم نورهای داخل این فانوسها را نماد روحهای حبس شده در برزخ میدانستند
در زمانهای دور اهالی انگلستان برای مراسم هالووین روی شلغم و چغندر، صورتکهای مختلفی کندهکاری میکردند چون در این منطقه کدو تنبل کمیاب بود. آنها داخل شلغم یا چغندر را خالی میکردند و آن را شبیه یک صورت میکردند و به عنوان فانوس از آن استفاده میکردند. آنها بر این باور بودند که با این کار، ارواح خبیث را از خانه و زندگیشان دور میکنند.
اما فلسفه کدوی هالووین چیست؟ بعد از قحطی سیب زمینی و پیدا نشدن شلغم در آمریکا از کدو تنبل برای آشپزی استفاده کردند و از دوره ویکتوریا کدوی هالووین به اصلیترین نماد هالووین تبدیل شد.
سلتیها اعتقاد دارند در روزهای پایانی سال، ارواح مردگان به زمین میآیند و با ساختن فانوسهای ترسناک و گذاشتن آنها لب پنجرهها، ارواح خبیث به آنها نزدیک نمیشوند. همچنین در بعضی کشورها، روشن کردن این فانوسها برای راهنمایی ارواح در مسیر عبورشان روی زمین انجام میشد.
در میان ایرانیان باستان هم این عقیده وجود داشته که آخرین روزهای سال و قبل از عید نوروز، همزمان با روز چهارشنبه سوری، روح مردگان به زمین فرود میآید و ایرانیان برای اینکه این ارواح، راه خود را گم نکنند، بر پشتبامهایشان آتش روشن میکنند.
بیشتر بخوانید: جالبترین آداب و رسوم و خوراکی های شب چهارشنبه سوری
(Trick or Treat) یا قاشقزنی؛ رسمی شبیه جشن چهارشنبه سوری
با تقلید از سنتهای اروپایی، آمریکاییها شروع به لباس پوشیدنهایی با تم و گریم و میکاپ هالووین کردند و بچهها و گاهی بزرگترها با رفتن از خانهای به خانه دیگر با خواندن دعا و آواز غذا یا پول میگرفتند، مراسمی که در نهایت امروزه به سنت «Trick or Treat» یا «هدیه بده و الا جادوت میکنم» یا به زبان سادهتر «شیطونی یا خوراکی» تبدیل شده است. (Treat به معنای دادن نقل و آبنبات و trick به معنای جادو کردن است.)
زنان جوان معتقد بودند که در هالووین میتوانند با انجام ترفندهایی و با استفاده از وسایل جشن هالووین یعنی نخ، تکه سیب یا آینه، نام یا ظاهر شوهر آینده خود را تصور کنند. رسم قاشقزنی در شب چهارشنبه سوری هم شباهت زیادی به این رسم دارد.
بیشتر بخوانید: آداب و رسوم جالب و مرموز کریسمس در کشورهای مختلف
بازی گاز زدن سیب؛ نماد الهه رومی پومونا
بازی «گاز زدن سیب» که در روز هالووین مرسوم است از الهه رومی پومونا، الهه نگهدار باغها و درختان میوه آمده و نماد الهه پومونا هم میوه «سیب» است. (در این بازی سیبها را در تشت آبی میاندازند یا به ریسمانی آویزان میکنند و باید بدون استفاده از دست سیب را گاز زد).
سنت خوردن نان و آب در هالووین اتریشیها
یکی از جالبترین سنتهای هالووین در کشور اتریش برگزار میشود. اتریشیها به مدت یک هفته برای آرامش روح مردگان خود، فقط آب و نان میخورند. این یک هفته از ۳۰ اکتبر شروع میشود و تا ۵ نوامبر ادامه پیدا میکند. پس از پایان این هفت روز، فرد این سنت جالب را با غذا دادن به اردکها تکمیل میکند و به پایان میرساند.
چاقو را مخفی کن
رسم هالووینی عجیب آلمانیها «مخفی کردن چاقوهاست». در روز ۱ نوامبر که آلمانیها آن را مقدس میدانند و این روز را با خانواده میگذرانند علاوه برای مراسمی مثل قاشقزنی آنها طبق یک سنت عجیب قدیمی چاقوها را به مدت یک هفته مخفی میکنند تا طبق همان باور قدیمی به مردگان آسیب نرسانند.
به آینه نگاه کن
در گذشته یکی از دغدغههای جوانان در روز هالووین این بود که بدانند با چه کسی ازدواج میکنند. برای حدس این داستان انگلیسیها یک رسم عجیب در روز هالووین داشتند. بر اساس این سنت، جوانان باید در اتاقی تاریک روبروی آینه بایستند و به آن خیره شوند تا بتوانند تصویر فردی که قرار است در آینده با او ازدواج کنند را ببینند. در افسانهها آمده است اگر فردی قبل از ازدواج بمیرد بهجای مشاهده تصویر همسر خود در آینه، تصویر یک اسکلت مشاهده میکند. به اندازه کافی وهمانگیز است، نه؟
کندن پوست سیب به شکل نواری
کف بینی، فال و پیشگویی از جمله قدیمیترین رسوم هالووین است. برای این کار اسکاتلندیها در شب هالووین یک سیب درختی را به طور کامل پوست میگیرند. این پوست گرفتن سیب باید به شکل نواری باریک و یکدست باشد و وسط کار پاره نشود. سپس پوست نواری سیب را روی شانه خود قرار میدهند. چیدمان این نوار نشاندهنده حروف اسم فردی است که در آینده با او ازدواج خواهند کرد. آنها معمولا هنگامیکه پوست را روی شانه خود میاندازند کلمات «سوفیا ورکا» و «کریس مارتین» را زمزمه میکنند، اگر هم این کلمات را نگویند پیش بینی درست از آب درنمیآید.
برگزاری جشن هالووین در ایران
جشن هالووین هم در ایرانی در سالهای اخیر رونق زیادی گرفته است. البته آداب و رسوم جشن هالووین طبق آنچه در کشورهای غربی برگزار میشود مرسوم نیست و مراسم هالووین بیشتر با لباس و گریم و تمهای هالووینی جشن گرفته میشود.
سوالات متداول
کلمه هالووین به چه معناست؟
هالووین به معنای «عصر مقدسین» است.
هالووین در ابتدا سنت چه قومی بود؟
قوم سلت در ایرلند امروزی در ابتدا مبدع هالووین بود. سلتها که ۲۰۰۰ سال پیش زندگی میکردند، بیشتر در منطقهای که اکنون شامل کشورهای ایرلند، انگلستان و شمال فرانسه است، در تاریخ ۱ نوامبر سال جدید خود را جشن میگرفتند. هالووین به شکل امروزی در حقیقت یک جشن مذهبی است و از قرن نهم میلادی رواج پیدا کرده است.
مهمترین آداب و رسوم هالووین کدامند؟
تراشیدن کدو حلوایی، قاشق زنی، پوشیدن لباسهایی با تم مردگان و جادوگران، نگاه کردن به آینه، مخفی کردن چاقوها و … جزو آداب و رسوم سنتی هالووین در کشورهای مختلف دنیاست.