دیابت و روزه داری با هم منافات دارند یا نه؟ آیا دیابتیها می‌توانند روزه بگیرند؟ چه گروهی از دیابتیها باید برای روزه گرفتن احتیاط کنند؟ آیا روزه‌داری برای دیابتیها حرام است یا واجب؟ این‌ها بخشی از سوالاتی است که در ماه رمضان درباره روزه گرفتن افراد دیابتی پرسیده می‌شود. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به پرسش‌های رایج درباره دیابت و روزه داری پاسخ می‌دهیم و هر آنچه را که دیابتیها باید برای حفظ سلامت خود براساس توصیه‌های پزشکی در ماه رمضان انجام دهند، توضیح خواهیم داد.
حکم روزه گرفتن برای دیابتیها
دیابت و روزه داری همیشه موضوع چالش برانگیزی بوده است چون روزه گرفتن باعث می‌شود قند خون فرد کاهش پیدا کند و این موضوع در مورد دیابتیها و کسانی که بیماری قند خون دارد، برخی مواقع خطرناک است. مخصوصا اگر این افراد، داروهای خاص یا انسولین هم مصرف کنند. ولی علمای دین روزه را بر این افراد حرام نکرده‌اند.
بر اساس فتوای مراجع دینی تنها در صورتی افراد دیابتیها از روزه گرفتن معاف می‌شوند که روزه‌داری برای آنها ضرر داشته باشد. در این صورت هم باید کفاره آن را بپردازند. در اصل روزه‌داری برای همه بیماران دیابتی ممنوع نیست و برخی از آنها در شرایطی خاص می‌توانند روزه بگیرند.
در چه صورت دیابتی ها می‌توانند روزه بگیرند؟
دیابت نوعی بیماری است که قند را به میزان زیادی وارد خون می‌کند و در نتیجه بدن توان کافی برای ترشح انسولین ندارد. به همین خاطر هم باید متناسب با نوع دیابت، حالت و شرایط جسمی فرد قبل از شروع ماه رمضان، پزشک اجازه روزه‌داری را به فرد بیمار دهد.
در صورتی که پزشک شما را از گرفتن روزه منع کند، به هیچ وجه اقدام به روزه گرفتن نکنید چون خطرات جبران ناپذیری برای سلامت بدن دارد. همچنین اگر علاوه بر دیابت، بیماری‌های دیگری مثل بیماری قلبی، فشار خون و … دارید، حتما بیشتر از دیگر گروه‌ها در معرض خطر قرار دارید. پس احتیاط کنید و تنها در صورتی روزه بگیرید که مجوز آن را از پزشک متخصص‌تان گرفته باشید.
در ضمن اگر پزشک به شما اجازه روزه گرفتن داده است ولی برخلاف پیش‌بینی‌ها در حین روزه‌داری دچار ضعف شَدید یا بیحالی شدید، به طوری‌که علائم خطر خودش را نشان داد، حتما روزه خود را بشکنید و غذا بخورید تا از شدن خطر بکاهید.
روزه و دیابت نوع ۲
دیابت و روزه داری برای دیابت نوع ۲، به اندازه دیابت نوع ۱ خطرناک نیست ولی همین افراد هم نباید بی‌گدار به آب بزنند و حتما باید قبل از شروع به روزه گرفتن، با پزشک خود مشورت کنند. این افراد باید در مورد روزه گرفتن اطلاعات لازم را کسب کنند تا دچار حمله یا مشکلات سلامتی دیگر نشوند.
رعایت برنامه غذایی صحیح، فعالیت داشتن و ورزش کردن و همچنین کنترل مداوم قند خون در این افراد ضروری است. حتی در این صورت فرد می‌تواند با کاهش وزن و قند خون به سلامت خود کمک کند.
دیابت نوع ۱ و روزه داری
افراد مبتلا به دیابت نوع یک، همان کسانی هستند که باید برای متعادل نگه داشتن میزان قند خون‌شان، انسولین تزریق کنند. روزه‌داری برای این گروه از دیابتیها کلا ممنوع است. این افراد در صورتی که انسولین تزریق نکنند، با افزایش قند خون مواجه می‌شوند که برای آنها افزایش خطر کمای ناشی از بالا رفتن گلوکز یا «هایپر گلیسمی» را به دنبال دارد. اگر هم انسولین را در زمان روزه داری تزریق کنید، قند خون کاهش پیدا می‌کند و باز هم خطر کمای ناشی از افت قند خون، بالا می‌رود.
انسولین و روزه گرفتن
همان‌طور که گفته شد، روزه داری و دیابت نوع ۱ ترکیب خطرناکی هستند. این خطر تا جایی است که احتمال به کما رفتن بیماران به دلیل کاهش یا افزایش شدید قند خون وجود دارد. علاوه بر این، روزه گرفتن این افراد را در معرض خطر بروز عوارض حاد دیابت یا «کتواسیدوز» قرار می‌دهد. مخصوصا افرادی که پیش از آغاز ماه رمضان با افزایش قند خون مواجه بوده‌اند.
دلیل آن هم روشن است؛ دوز انسولین با کم شدن میزان غذای مصرفی در طول ماه مبارک رمضان، کم خواهد شد، که همین موضوع خطراتی را به دنبال خواهد داشت.
غذای دیابتی ها در ماه رمضان
به جز دیابتی‌هایی که انسولین تزریق می‌کنند، دیابتی‌هایی که با نظر پزشک امکان روزه گرفتن را دارند، باید در این مدت به رژیم غذایی خود اهمیت زیادی بدهند. حتی کسانی که داروها و قرص‌های مخصوص قند خون را بین وعده‌های سحری و افطارشان مصرف می‌کنند، باید از روزه‌داری را به خوبی و بدون خطر از برکات این ماه پرفضیلت بهره ببرند.
به بیان دیگر دیابت و روزه داری تنها زمانی مجاز است که یک رژیم غذایی عالی را در کنار فعالیتهای روزانه ادامه دهید.
آب زیادی بنوشید
در ماه رمضان معمولا به خاطر روزه گرفتن بدن دچار کم آبی می‌شود ولی تبعات این مشکل در افراد دیابتی بیشتر است. دیابتیها در صورتی که بدن‌شان کم‌آب شود، سخت‌تر می‌توانند قند خون‌شان را کنترل کنند.
به همین دلیل هم دیابت و روزه داری به شرطی مجاز است که در فاصله افطار تا سحری، به اندازه کافی آب و نوشیدنی‌های کم کالری بخورید. همچنین تا حد ممکن باید از نوشیدن قهوه، چای پررنگ، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و نوشابه‌های گازدار خودداری کنید تا مواد معدنی موجود در بدن‌تان دفع نشده و منجر به کاهش آب بدن نشود.
دیابت و روزه داری با تعادل در مصرف کربوهیدرات
انواع کربوهیدرات‌ها (ساده و پیچیده) در صورتی که به اندازه متعادل مصرف شوند برای سلامتی مفید خواهند بود. در مورد دیابتیها مصرف بیش از اندازه کربوهیدرات‌ها اثرات جبران‌ناپذیرتری به دنبال خواهند داشت و باعث بالا رفتن قند خون خواهند شد. سعی کنید هم در غذای وعده افطاری و هم غذای سحری مراقب میزان کربوهیدرات‌های مصرفی باشید و غذاهای سالم بخورید.
دیابت و روزه داری با ورزش
همان طور که گفته شد، انجام فعالیتهای بدنی و ورزش برای دیابتی‌های روزه‌دار مهم است ولی ورزش شدید و حساب نشده می‌تواند قند خون را بیش از اندازه کاهش یا افزایش دهد. پس حتما با پزشکتان درباره انجام حرکت‌های ورزشی و برنامه صحیح آن مشورت کنید.
دیابتیها چه غذاهایی نخورند؟
دیابتیها حتی الامکان در وعده‌های سحری و افطاری از خوردن غذاهای چرب، سرخ شده، شور، پر ادویه و فست‌فود‌ها خودداری کنند.
خوردن شیرینی ممنوع
برای دیابتیها خوردن شیرینی بسیار لذت بخش است ولی شیرینی‌ها مخصوص ماه رمضان مثل زولبیا و بامیه برای آنها بسیار مضر است. دسرهای خیلی شیرین، قند، شکر و نبات هم در افراد مبتلا به دیابت عوارض جدی دارد، به طوری که سریعا قند خون را افزایش می‌دهد و خطراتی را برای دیابتیها در پی دارد.
سوالات متداول
هنگام روزه داری قند خون کاهش می‌یابد، مقدار قند خون در این شرایط چگونه تنظیم می‌شود؟
دیابتیها باید در طول روزه‌داری به طور مرتب به ویژه ۲ ساعت قبل از سحر، دو ساعت بعد از افطار و بین روز، قند خون خود را بررسی کنند. در صورتی که عدد به دست آمده کمتر از ۶۰ یا ۷۰ باشد، آنها باید روزه خود را قطع کرده و برای جلوگیری از افت بیش از حد غذا بخورند. همچنین قند خون بعد از افطار نباید به بیش از ۱۸۰ برسد.
آیا پیاده روی قند خون را پایین می‌آورد؟
پیاده روی یک ورزش هوازی مفید برای دیابتیها است و به بدن کمک می‌کند تا دیابت را مدیریت کند. همچنین برای تنظیم سطح گلوکز، فشار خون و متعادل کردن کلسترول مفید خواهد بود.
آیا روزه گرفتن برای دیابتیها ضرر دارد؟
معمولا به دیابتیها توصیه می‌شود که روزه نگیرند ولی در صورتی که مراقبت‌‌های لازم را انجام دهید و پزشکتان اجازه روزه گرفتن را بدهد، می‌توانید از برکات این ماه پر فضیلت، بهره‌مند شوند.
