عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا مربوط به کدام کشور است؟ آیا شب یلدا تنها در ایران جشن گرفته میشود؟ آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا و کشورهای همسایه ایران چگونه برگزار میشود؟ آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای شرق دور و آمریکا و اروپا چگونه است؟ تحقیق در مورد فلسفه شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا ما را به نتایج عجیبی میرساند. در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش میتوانید با عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای همسایه ایران و کشورهای مختلف دنیا آشنا شوید.
آداب و رسوم شب یلدا در ایران
با رسم و رسوم یلدا در شهرهای مختلف ایران تقریباً همگی کم و بیش آشنا هستیم. از خرید آجیل و شیرینی و تنقلات مختلف گرفته تا پختن غذاهای مخصوص شام شب یلدا مثل سبزی پلو با ماهی و مرغ، کوکو سبزی، انواع آش و در مجموع غذاهایی که یک جزء آنها را سبزیجات مختلف تشکیل میدهند.
سنت خوردن هندوانه شب یلدا و انار و انواع شب چره و درست کردن دسرهای مخصوص شب یلدا هم از جمله آداب و رسوم شب یلدا برای ایرانیان است. خوردن اغلب این خوراکیها هر کدام نماد و سمبل یک باور قدیمی است و ایرانیان از دوران باستان تا به امروز هر کدام از آنها را به نیت خاصی میل میکنند.
خواندن شعرهای حافظ و گرفتن فال حافظ، شاهنامه خوانی، شعرهای محلی هر منطقه که اغلب کتابت شدهاند یا سینه به سینه از حافظه نسلی به نسل دیگر رسیدهاند، یکی دیگر از آداب و رسوم دلنشین شب یلدای ایرانیان است. در برخی مناطق مثل شب یلدا در مازندران، تبریز، تهران و قزوین در آداب و رسوم شب یلدا انواع بازی و سرگرمی و گفتن قصه و متل در شب نشینیهای شب یلدا هم رایج است.
بعضی هم عادت دارند در شب یلدا به کوچکترها عیدی بدهند. در آداب و رسوم شب یلدا همدان کرسی برپا کردن یک سنت مهم است و مراسم شب یلدا برای تازه عروس هم در اغلب شهرهای ایران هنوز هم پا برجاست. در این رسم قدیمی خانواده داماد یا عروس برای تازه عروسها انواع خوراکی، هندوانه تزیین شده شب یلدا و آجیل تزیین شده شب یلدا را هدیه میبرند.
اهمیت شب یلدا برای مسیحیان سرتاسر دنیا
می دانستید شب یلدا شب تولد عیسی مسیح هم هست؟ یک روایت جالب تاریخی حکایت از آن دارد که مسیحیان سرتاسر جهان تا قرن چهارم میلادی آخرین شب پاییز و روز نخست دی ماه (۲۱ دسامبر) را به عنوان تولد عیسی مسیح جشن میگرفتند اما بر اثر یک اشتباه عجیب از سوی مورخان در شمارش سالهای کبیسه از قرن چهارم میلادی به بعد روز ۲۵ دسامبر به عنوان روز تولد عیسی مسیح جشن گرفته شد.
خلاصه فلسفه شب یلدا برای ایرانیان باستان
ایرانیان باستان آخرین روز ماه پاییز را شب تولد ایزد مهر یا میترا میدانستند و آن را جشن میگرفتند. رسمی که هنوز هم در نزد ایرانیان پا برجاست. شاید برایتان جالب باشد که بدانید به دلیل این تقارن شب یلدا که به عبارتی شب تولد مسیح هم هست هنوز در برخی کشورهای اروپایی، آفریقایی و آسیایی جشن گرفته میشود.
تحقیق در مورد آداب و سنن و فلسفه شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا ما را به اینجا میرساند که مردمان تمدن مایا اعتقاد داشتند دنیا در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۲ به پایان خواهد رسید که البته نرسید و همین امر نشان میدهد که آخرین روز ماه پاییز در تمدنهای باستان چقدر اهمیت داشته است.
آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا
شب یلدا نه تنها برای ما ایرانیها، بلکه برای بسیاری از مردم دنیا اهمیت زیادی دارد. طولانیترین شب سال زمانی ارزشمند برای جشن گرفتن، دور هم بودن و نیایش کردن است. از دیرباز تا به امروز مردم دنیا در این روز برای رزق و روزی بیشتر، از بین بردن شرارتها و افزایش نور و برکت دعا می کردند و با برگزاری مراسم و جشنهای مختلف این روز را به شیوهای متفاوت جشن میگرفتند.
هر چند که خیلی از این آیینها به خاطر افسانهها و باورهای خرافی گذشتگان ایجاد شدهاند، اما به هر حال بیشتر مردم دنیا هنوز هم به این جشنها پایبند هستند و هر ساله با شوق و اشتیاق زیاد آن را جشن میگیرند.
آداب و رسوم شب یلدا در اروپا و آمریکا
آداب و رسوم شب یلدا در ایرلند؛ تماشای نور خورشید از بالای تپه ۵۰۰۰ ساله
در «ایرلند» شب یلدا به گونهای متفاوت و هیجان انگیزتر از کشورهای دیگر برگزار میشود. این روز تنها برای افرادی که به اندازه کافی خوش شانس هستند، جذابیت دارد. هر ساله هزاران نفر در قرعهکشی تماشای نور خورشید از تپه «نیوگرانج» شرکت میکنند و تنها ۶۰ نفر در قرعه کشی انتخاب میشوند.
این ۶۰ نفر میتوانند از این تپه پنج هزار ساله طلوع خورشید را در طولانیترین شب سال زمانی که نور خورشید از بالای آن عبور میکند برای ۱۷ دقیقه تماشا کنند.
آداب و رسوم شب یلدا در اسکاتلند؛ مراسمی شبیه چهارشنبه سوری
اصلاً فکرش را هم میکردید اسکاتلندیها شب یلدا را جشن بگیرند؟ در حقیقت مراسم آخرین روز ماه آذر و فصل پاییز در اسکاتلند به عنوان یکی از جشنهای زمستانی برگزار میشود و به نوعی شب چهارشنبه سوری خودمان است.
این رسم که به آن «هاگمانی» میگویند از نیمه شب آغاز میشود و با روشن کردن آتش، خوردن انواع شیرینی، دسر و میوههای مختلف ادامه پیدا میکند. اتفاقاً یک رسم جالب اسکاتلندیها در شب یلدا هم این است که یک نفر به شکل و شمایل حاجی فیروز صورتش را سیاه میکند با کاسهای در دست به در خانه همسایهها میرود تا هدیههایی مثل نان و نمک، شکلات و میوه بگیرد.
آداب و رسوم شب یلدا در جامائیکا و آمریکا؛ کارناوال با ماسک
یکی از عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای دیگر در باهاماس، جامائیکا و آمریکا و البته غرب آفریقا برگزار میشود. در حقیقت این کشورها با جشن گرفتن آخرین روز پاییز به استقبال زمستان میروند.
برگزاری کارناوالهای خیابانی با پخش موسیقیهای سنتی و پوشاندن سر و صورت با ماسکهای مختلف از کله شیر گرفته تا اسب و گاو و نمادهایی مثل شیطان و فرشته از جمله رسم و رسوم شب یلدا در کشورهایی مثل جامائیکا، ایالات کارولینا و ویرجینیا آمریکا و کشورهای غرب آفریقاست.
شب یلدا در روسیه؛ نان و پنیر و عسل
از جمله آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای دیگر میتوان به رسم روسها اشاره کرد. آخرین روز پاییز در روسیه با آذینبندی خیابانها همراه است. کلوچه، انواع شیرینی و غذای سنتی که شامل نان و پنیر و عسل است خوراک این شب است و نیایش و دعا بخشی دیگر از رسوم شب یلدا در روسیه است.
عجیب ترین آداب و رسوم شب یلدا در آمریکای جنوبی
تا حالا دست و پای خورشید را با طناب بستهاید؟ به نظر میرسد این رسم از جمله عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای قاره آمریکا باشد. بعد از شب یلدا و فرا رسیدن زمستان روزها کوتاه تر و شبها طولانیتر میشوند. به همین خاطر در کشورهای آمریکای جنوبی مثل اکوادور و بولیوی رسم جالبی در این شب دارند.
قبل از غروب آفتاب با سر و صدا و ساز و دهل به ارتفاعات میروند و در آیینی نمادینی تظاهر میکنند که دارند دست و پای خورشید را با طناب میبندند که غروب نکند. در قرنهای گذشته این رسم در اسپانیا هم برقرار بوده است و مردم برای بستن خورشید با طناب به ارتفاعات «ماچوپیچو» میرفتند.
قربانی کردن حیوانات و کودکان برای خدای خورشید
یک روایت دیگر هم وجود دارد. شهری باستانی که لقب شهر گمشده قوم «اینکاها» لقب گرفته، دیوارهایی سنگی دارد و در منطقه مقدسش معبدی به نام «معبد خورشید» هم دارد که اتاقی شامل سه پنجره است.
جالب است بدانید که در ابتدا در این جشن حیوانات و کودکان را برای خدای خورشید قربانی میکردند. از آن جایی که شب یلدا طولانیترین شب سال است، اینکاها از ترس کمبود خورشید و طلوع نکردن آن دور هم جمع میشدند و قربانی میکردند.
اما اسپانیاییها این کار را ممنوع کردند. امروزه این جشن با نمایشها و رقصهایی خیابانی برگزار میشود و مردم در این روز به خیابانها میآیند و از موسیقی زنده و تماشای کنسرت و نمایش لذت میبرند.
عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا کشورهای همسایه ایران
آداب و رسوم شب یلدا در پاکستان
تحقیق در مورد آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای همسایه ایران هم شاید ما را به رسم و رسوم عجیبی برساند. برای مثال پاکستانیها به عنوان قومی که روزگاری داد و ستد فرهنگی نزدیکتری با ایرانیان باستان داشتند، به عنوان یکی از مالکان معنوی شب یلدا با آداب ویژه خودشان برگزار میکنند.
عجیبترین آداب و رسوم پاکستانیها در شب یلدا این است که در حالت ایستاده غسل کنند و در همان زمان تکهای نان هم باید در دست داشته باشند. این آیین در تمام روز ادامه دارد و سرانجام هنگام غروب پایان میپذیرد. بعد از آن حمام طولانی روشن کردن آتش، جشن و پایکوبی و خوردن آبگوشتی که با شکمبه بز درست شده حسابی میچسبد.
مراسم شب یلدا در افغانستان
عجیب نیست اگر آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای همسایه هم مثل ایران با شب نشینی و شعرخوانی همراه باشد. یکی از این کشورها که شب یلدا را با این سنتها برگزار می کند افغانستان است. اهالی ولایت بلخ در افغانستان برای برگزاری شب یلدا بسیار مقید هستند و این شب را با شب نشینی و خواندن شعر و قصه و خوردن تنقلات برگزار میکنند.
در این شب مردم با چیدن سفره مخصوص شب یلدا که از نمادهای شب یلدا مثل میوه و آجیلهای متنوع تشکیل میشود، در کنار بزرگان خانواده این شب را سپری میکنند. هندوانه و انار میوههای مخصوص سفره شب یلدا هستند، این ۲ میوه سرخ رنگ که نمادی از سرخی آفتاب به حساب میآیند، نوید دهنده روشنایی در سفره به شمار میروند.
مردم این کشور نیز مثل ایرانیها، شب یلدا را به امید طلوع خورشید که مظهر درخشندگی و گرما است، به صبح میرسانند.
آداب و رسوم شب یلدا در ژاپن؛ حمام آب میوه
در میان آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا یکی از عجیبترین آداب و سنن یلدا را ژاپنیها دارند. به قول معروف ژاپنیها سرشان درد میکند برای برگزاری آیینهای سنتی. شب یلدا یکی از آیینهای مهم برای ژاپنیها برای خداحافظی با پاییز و رفتن به استقبال فصل زمستان است. در حقیقت یکی دیگر از عجیبترین آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای دیگر را ژاپنیها برگزار میکنند.
ژاپنیها هم در این روز مثل پاکستانیها یک دوش طولانی میگیرند اما نه با آب معمولی بلکه با آب مرکبات. ژاپنیها معتقدند دوش گرفتن با آب مرکبات (yuzu bath) در آخرین روز پاییز باعث می شود که هم انرژیهای منفی را از خودشان دور کنند و هم در طول زمستان سرما نخورند.
در دوران باستان ژاپنیها در وان آب مرکبات حمام میکردند اما حالا دیگر این رسم با انداختن چند عدد لیمو و پرتقال در یک وان پر از آب برگزار میشود.
جشن شب یلدا در تاجیکستان؛ پختن شیرینیهایی به شکل موجودات زنده
در ظاهر آداب و رسوم شب چله یا شب یلدا در تاجیکستان شباهت زیادی به ایران دارد. تاجیکیها هم در شب یلدا مثل ما ایرانیها دور هم جمع میشوند و انار، آجیل و هندوانه میخورند و حتی فال حافظ میگیرند.
اما قسمت جالب ماجرا این است که مردم تاجیکستان در شب یلدا شیرینیهایی شبیه به موجودات زنده درست میکنند. آن ها در این روز از سقف خانه «چرم» آویزان میکنند و در حیاط گندم میپاشند.
آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای شرق آسیا
جشن شب یلدا در کره؛ رهایی از دست هیولای زمستان
در جریان تحقیق در مورد آداب و رسوم شب یلدا در کشورهای مختلف دنیا به کشور کره جنوبی میرسیم. کرهایها هم به برگزاری مراسم سنتی و آیینی علاقه ویژهای دارند. مراسم شب یلدا در کشور کره جنوبی با ریختن یک آب مقدس در چهار گوشه اطراف خانه برای دور کردن ارواح خبیثه و هیولای زمستان که به دنبال غذایی برای روزهای سرد سال به خانه روستاییان سرک میکشد، آغاز میشود.
البته این یک افسانه قدیمی شرقی است اما هنوز هم برخی از کرهایها به صورت نمادین این کار را انجام میدهند تا خیالشان از بابت در امان ماندن از شر هیولای زمستان راحت باشد. خوردن یک غذای سنتی متشکل از لوبیا قرمز و برنج سفید در شب یلدا یک رسم دیگر آخرین روز پاییز در این کشور است.
در مجموع اهالی شرق آسیا به آخرین روز پاییز و آغاز زمستان به چشم یک آیین مهم و حیاتی نگاه میکنند و به آن «دونگ ژی» میگویند. آنها شب نشینی در این شب طولانی را امری واجب میدانند. در کشورهایی مثل فیلیپین و ویتنام خوردن غذاهایی مثل کوفته برنجی و تانگ یوان رسم است.
در مجموع این شب نشینی در شرق آسیا از غروب آخرین روز پاییز شروع میشود و تا پاسی از شب ادامه دارد. چرا که اعتقاد دارند بودن اعضای فامیل در این شب کنار هم همبستگی و پیوندهای خانوادگی را مستحکمتر میکند.
آداب و رسوم شب یلدا در چین؛ خوردن کوفته چینی برای خوش بینی
ورود زمستان و طولانیترین شب سال برای چینیها روز مهمی تلقی میشود. در این روز همه خانوادهها دور هم جمع میشوند و با خوردن کوفتهها و غذاهایی مخصوص به همراه میوههای حاصل دسترنج خودشان از دور هم بودن لذت میبرند. گفته میشود خوردن کوفته در شمال چین رایج است و تاریخچه آن به سالها پیش بر میگردد.
زمانی که فردی به نام «ژانگ» با مشاهده فقیرانی که در گوشه و کنار خیابان در حال یخ زدن بودند، متاثر میشود. او تصمیم میگیرد تا کوفتهای مخصوص با گوشت بره درست کند و بین همه فقرا پخش کند. از آن روز خوردن کوفته در شب یلدا به یک رسم در میان مردم شمال چین برای «خوش یمنی» آن تبدیل شده است. جالب است بدانید که مردم جنوب چین در این روز کیک برنجی میخورند.
سوالات متداول
شب یلدا در کدام کشورهای دنیا جشن گرفته میشود؟
شب یلدا به دلیل مقارن شدن با تولد عیسی مسیح (ع) برای بسیاری از مسیحیان شب جشن و سرور است. هر چند در این شب، مردم به بهانههای مختلف و بنا به رسم خود دور هم جمع میشوند ولی در کشورهای آمریکا، روسیه، کشورهای شرقی مثل چین، ژاپن، کره و همچنین کشورهای خاورمیانه بزرگ داشته میشود.
مراسم شب یلدا با کدام مناسبت آیینی ایرانیها شباهت بیشتری دارد؟
شب یلدا و شب چهارشنبه سوری از نظر شباهت در رسم و رسوم برگزاری مراسم، بسیار به هم نزدیک هستند و ایرانیها با دور هم جمع شدن و پذیرایی با میوهها و دسرهای پاییزی این شب را جشن میگیرند.
منابع: britannica، time
