برنج سیاه که به آن «برنج ممنوعه» یا «برنج بنفش» نیز میگویند، نوعی برنج است که به گونه «Oryza sativa L» تعلق دارد. بد نیست بدانید برنج سیاه، رنگ بنفش تیره (متمایل به سیاه) خود را از رنگدانهای به نام «آنتوسیانین» میگیرد که خواص آنتی اکسیدانی قوی دارد. شاید جالب باشد بدانید که در چین باستان، برنج سیاه آنقدر منحصر به فرد و مغذی شناخته میشد که برای همه ممنوع بود، مگر خانواده سلطنتی، به همین خاطر به برنج سیاه لقب برنج ممنوعه داده بودند. امروزه، به لطف طعم ملایم و آجیلی آن، بافت نرم و ارزش غذایی بالای آن، برنج سیاه را میتوان در غذاهای متعددی در سراسر جهان یافت. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی خواص و فواید برنج سیاه و کاربرد آن پرداخته شده است.
خواص و فواید برنج سیاه
۱- ارزش غذایی بالا
در مقایسه با سایر انواع برنج، برنج سیاه بیشترین پروتئین را در خود جای داده است. هر ۱۰۰ گرم برنج سیاه، حاوی ۹ گرم پروتئین است، در حالی که در همین میزان برنج قهوهای، ۷ گرم پروتئین وجود دارد. همچنین برنج سیاه منبع خوبی از آهن است؛ این ماده معدنی برای انتقال اکسیژن در سراسر بدن ضروری است.
۱/۴ فنجان برنج سیاه نپخته، معادل حدود ۴۵ گرم، حاوی مواد معدنی زیر است:
• کالری: ۱۶۰
• چربی: ۱.۵ گرم
• پروتئین: ۴ گرم
• کربوهیدرات: ۳۴ گرم
• فیبر: ۱ گرم
• آهن: ۶ درصد از ارزش روزانه (DV)
۲. برنج سیاه سرشار از آنتی اکسیدان است
برنج سیاه علاوه بر اینکه منبع خوبی از پروتئین، فیبر و آهن است، حاوی چندین آنتیاکسیدان است. آنتی اکسیدانها ترکیباتی هستند که از سلولهای بدن در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از رادیکالهای آزاد محافظت میکنند. رادیکالهای آزاد خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن، از جمله بیماری قلبی، آلزایمر و دمانس و انواع خاصی از سرطان را افزایش میدهند.
برنج سیاه با وجود این که محبوبیت کمتری نسبت به سایر گونههای برنج دارد، تحقیقات نشان میدهد که دارای بالاترین ظرفیت و فعالیت آنتی اکسیدانی کلی است. در واقع، علاوه بر آنتوسیانین، برنج سیاه حاوی بیش از ۲۳ ترکیب گیاهی با خواص آنتی اکسیدانی، از جمله چندین نوع فلاونوئیدها و کاروتنوئیدها است. بنابراین، افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی میتواند راهی آسان برای بهبود سلامت از طریق آنتیاکسیدانها باشد.
۳. برنج سیاه و اثرات ضد التهابی آن
آنتوسیانینها گروهی از رنگدانههای گیاهی فلاونوئیدی هستند که در چندین غذای گیاهی دیگر مانند زغال اخته و سیب زمینی شیرین هم یافت میشوند. این رنگدانهها همانطور که گفته شد، مسئول رنگ بنفش برنج سیاه هستند. تحقیقات نشان میدهد که آنتوسیانینها دارای اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی قوی هستند.
علاوه بر این، مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات نشان داده است که خوردن غذاهای سرشار از آنتوسیانین به محافظت در برابر چندین بیماری مزمن، از جمله بیماری قلبی، چاقی و برخی از انواع سرطان کمک کند.
۴. خواص و فواید برنج سیاه برای سلامت قلب
تحقیقات در مورد اثرات برنج سیاه بر سلامت قلب محدود است. با این حال، بسیاری از آنتی اکسیدانهای موجود در این نوع برنج، به محافظت از بدن در برابر بیماری قلبی کمک میکنند. فلاونوئیدهای برنج سیاه با کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی و مرگ ناشی از آن مرتبط است. علاوه بر این، تحقیقات اولیه روی حیوانات و انسانها نشان میدهد که آنتوسیانینها ممکن است به بهبود سطح کلسترول و تری گلیسیرید کمک کنند.
یک مطالعه بر روی ۱۲۰ بزرگسال با سطح کلسترول بالا نشان داد که مصرف دو کپسول آنتوسیانین ۸۰ میلی گرمی در روز به مدت ۱۲ هفته منجر به بهبود قابل توجه سطح کلسترول HDL (خوب) و کاهش قابل توجهی سطح کلسترول LDL (بد) شد.
مطالعه دیگری که روی خرگوشها انجام شد و اثرات یک رژیم غذایی با کلسترول بالا را بر تجمع پلاک تجزیه و تحلیل کرد، نشان داد که افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی با کلسترول بالا در مقایسه با رژیمهای غذایی حاوی برنج سفید، ۵۰ درصد کمتر باعث ایجاد پلاک میشود. این مطالعه نشان داد که خوردن برنج سیاه ممکن است بدن را از بیماری قلبی محافظت کند. البته این آزمایشها روی انسانها انجام نشده است.
۵- خواص و فواید برنج سیاه برای سرطان
بررسی تحقیقات نشان داد که مصرف غذاهای غنی از آنتوسیانین خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش میدهد. همچنین بر اساس یک مطالعه آزمایشگاهی، آنتوسیانینهای برنج سیاه، تعداد سلولهای سرطان سینه انسان و رشد و توانایی انتشار آنها را کاهش میدهد. اگرچه نتایج این تحقیقات امیدوارکننده به نظر میرسند اما تحقیقات بیشتری برای درک کامل توانایی آنتوسیانین موجود در برنج سیاه برای کاهش خطر و گسترش انواع خاصی از سرطان نیاز است.
۶- خواص برنج سیاه برای سلامت چشم
تحقیقات نشان میدهد که برنج سیاه حاوی مقادیر زیادی لوتئین و زآگزانتین است- دو نوع کاروتنوئید که با سلامت چشم مرتبط هستند. این ترکیبات به عنوان آنتی اکسیدان عمل میکنند تا از چشمها در برابر رادیکالهای آزاد مضر بالقوه محافظت کنند. به طور خاص، آزمایشها نشان میدهند که لوتئین و زآگزانتین با فیلتر کردن امواج مضر نور خورشید، به محافظت از شبکیه چشم کمک میکنند.
تحقیقات نشان میدهد که این آنتیاکسیدانها ممکن است نقش مهمی در محافظت در برابر دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن (AMD) که عامل اصلی نابینایی در سراسر جهان است، ایفا کنند. آنها همچنین خطر ابتلا به آب مروارید و رتینوپاتی دیابتی را کاهش میدهند.
در نهایت، نتایج یک مطالعه یک هفتهای روی موشها نشان داد که مصرف عصاره آنتوسیانین گرفته شده از برنج سیاه، باعث میشود وقتی موشها در معرض نورهای فلورسنت قرار میگیرند، شبکیه چشم آنها آسیب کمتری ببیند. با این حال، این یافتهها باید روی انسانها نیز امتحان شود.
۷- برنج سیاه فاقد گلوتن است
گلوتن نوعی پروتئین است که در غلاتی مانند گندم، جو و چاودار یافت میشود. احتمالا میدانید که افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید از مصرف گلوتن اجتناب کنند، چون مصرف این پروتئین، به روده کوچک آسیب میرساند. گلوتن همچنین میتواند عوارض جانبی منفی گوارشی مانند نفخ و درد شکم را در افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن ایجاد کند.
در حالی که بسیاری از غلات کامل حاوی گلوتن هستند، برنج سیاه یک گزینه مغذی و به طور طبیعی بدون گلوتن است و کسانی که رژیم غذایی بدون گلوتن دارند، میتوانند از مصرف آن لذت ببرند.
۸- خواص و فواید برنج سیاه برای لاغری
برنج سیاه منبع خوبی از پروتئین و فیبر است، که هر دو میتوانند با کاهش اشتها و افزایش احساس سیری، به کاهش وزن کمک کنند. علاوه بر این، تحقیقات اولیه روی حیوانات نشان میدهد که آنتوسیانینهایی مانند آنچه در برنج سیاه یافت میشود به کاهش وزن و کم شدن درصد چربی بدن کمک میکنند.
در حالی که تحقیقات در مورد نقش برنج سیاه در کاهش وزن در انسان محدود است، مشخص شده است که در صورت ترکیب این برنج با برنج قهوهای به کاهش وزن کمک میکند. نتایج یک مطالعه ۶ هفتهای روی ۴۰ زن با اضافه وزن نشان داد، افرادی که سه بار در روز ترکیبی از برنج قهوهای و سیاه را در یک رژیم غذایی با کالری محدود میخوردند، نسبت به افرادی که برنج سفید مصرف میکردند، وزن و چربی بیشتری از دست دادند.
۹- خواص برنج سیاه برای دیابت
خواص برنج سیاه به موارد بالا محدود نمیشود. برای مثال میتوانید با برنج سیاه سطح قند خون را کاهش دهید. نتایج مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات نشان داده است که مصرف برنج سیاه و سایر غذاهای حاوی آنتوسیانین به کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک میکند. البته مطالعات انسانی نیز برای تایید این اثرات مورد نیاز است.
۱۰- خواص و فواید برنج سیاه برای کبد
برنج سیاه ممکن است خطر ابتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را کاهش دهد. مطالعهای روی موشها نشان داد که افزودن برنج سیاه به رژیم غذایی پرچرب به طور قابل توجهی باعث کاهش تجمع چربی در کبد میشود.
۱۱- پخت و پز آسان با برنج سیاه
روش پختن برنج سیاه، آسان و شبیه به دیگر انواع برنج است. میتوانید این برنج را آبکش یا به صورت برنج کتهای درست کنید. مدت ۳۰ تا ۳۵ دقیقه زمان لازم است تا برنج، نرم شده و تمام آب آن جذب شود. برای جلوگیری از صمغی شدن برنج هنگام پخت، توصیه میشود برنج را قبل از پختن با آب خنک بشویید تا نشاسته اضافی روی سطح آن پاک شود.
۱۲- خواص برنج سیاه در بارداری
محتوای پروتئین، اسید آمینه لیزین و آرژنین برنج سیاه حدود سه برابر بیشتر از برنج سفید است. به همین دلیل یک ماده مغذی عالی برای رشد جنین و سلامت زنان باردار به حساب میآید. آهن موجود در برنج سیاه همچنین از بروز کم خونی در دوران بارداری پیشگیری میکند.
علاوه بر این فیبر فراوان برنج سیاه خطر بروز مشکلات معده و گوارشی را در زنان باردار کاهش میدهد. بد نیست بدانید بهترین روش مصرف برنج سیاه در دوران بارداری درست کردن آن به صورت دسر فرنی است که بافت نرمی داشته باشد و همه مواد موجود در آن حفظ شود.
۱۳- خواص برنج سیاه برای بیماری آسم
یکی از خواص و فواید برنج سیاه، کمک به درمان مشکلات تنفسی و بیماری آسم است. آنتوسیانینهای موجود در برنج سیاه التهاب در راههای هوایی و خلط بیش از حد دستگاه تنفسی را کاهش میدهند و از این طریق به پیشگیری و درمان بیماری آسم کمک میکنند.
۱۴- خواص برنج سیاه برای پوست
خاصیت آنتی اکسیدانی قوی موجود در برنج سیاه، از پوست در برابر پرتوهای آسیبرسان خورشید و آلودگیها محافظت میکند. همین عامل باعث کاهش علائم پیری زودرس، به تعویق انداختن بروز و ایجاد چین و چروک و لکههای تیره روی پوست کمک خواهد کرد.
علاوه بر این، برنج سیاه به دلیل پروتئینهای فراوان باعث افزایش حالت کشسانی و استحکام پوست میشود. میتوانید برنج سیاه را به صورت ماسک بر روی پوست خود استعمال کنید تا از خواص و فواید برنج سیاه برای پوست بهره ببرید.
ماسک برنج سیاه و عسل
برای تهیه این ماسک، مقداری از برنج سیاه را پودر کرده و آرد به دست آمده را با مقداری عسل مخلوط کنید. این مخلوط را به صورت یک لایه نازک روی پوست صورت بمالید. اجازه دهید که ماسک به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی پوست صورتتان بماند. سپس صورت خود را با آب سرد بشویید. این ماسک باعث رطوبترسانی به پوست صورت میشود.
ماسک برنج سیاه و آب
برای درست کردن این ماسک، نصف فنجان برنج سیاه را با ۴ فنجان آب مخلوط کنید و در یک قابلمه بریزید. قابلمه را به مدت ۱۰ دقیقه روی حرارت بگذارید تا بجوشد. سپس آن را از روی حرارت بردارید و منتظر بمانید تا خنک شده و برنجها تهنشین شوند. در نهایت یک حوله کاغذی را به آب برنج آغشته کرده و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی صورتتان قرار دهید.
نکته: قبل از استفاده هر گونه ماسک یا ضماد روی پوست صورت و سایر نقاط حساس بدن، حتما کمی از آن را به مدت ۲۰ دقیقه روی بخش کوچکی از پوست دست قرار دهید و منتظر بمانید تا مطمئن شوید که به مواد موجود در ماسک حساسیت و آلرژی ندارید.
۱۵- خواص برنج سیاه برای مو
یکی دیگر از کاربردهای برنج سیاه، تقویت و لطافت و نرمی مو است. در چین از مخمر آب برنج سیاه برای شستن موها استفاده میشود. آب برنج سیاه بهخاطر خاصیت ضد اکسیدانی، به تغذیه و سلامت پوست سر و مو کمک میکند و باعث براق شدن و لطافت موها خواهد شد. برنج سیاه حاوی بیوتین، ویتامین B و دیگر پروتئینهای ضروری برای رشد موها است و از مو در مقابل اثرات مخرب ناشی از باد و پرتوهای مضر نور خورشید محافظت میکند.
ماسک موی برنج سیاه
برای درست کردن ماسک مو با برنج سیاه، مقداری از آبی که برنج سیاه را در آن خیساندهاید با با ژل آلوئه ورا ترکیب و به صورت شامپو از آن استفاده کنید. این ماسک به حفظ سلامت موها در برابر آسیبهای مختلف محیطی کمک میکند.
چرا باید برنج سیاه بخوریم؟
اگرچه مصرف برنج سیاه به اندازه سایر انواع برنج رایج نیست، اما این نوع برنج دارای بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی است و پروتئین بیشتری نسبت به برنج قهوهای دارد. مصرف آن فواید متعددی برای سلامتی دارد، از جمله تقویت سلامت چشم و قلب، محافظت در برابر انواع خاصی از سرطان و کمک به کاهش وزن.
از سوی دیگر برنج سیاه چیزی بیش از یک دانه مغذی است. هنگامی که پخته میشود، رنگ بنفش تیره آن میتواند غذا را به یک خوردنی بسیار جذاب و زیبا و خاص تبدیل کند.
سوالات متداول
رنگ سیاه برنج سیاه ناشی از چیست؟
برنج سیاه، رنگ بنفش تیره (متمایل به سیاه) خود را از رنگدانهای به نام «آنتوسیانین» میگیرد که خواص آنتی اکسیدانی قوی دارد.
تفاوت اصلی برنج سیاه با دیگر برنجها چیست؟
برنج سیاه نسبت به دیگر برنجها پروتئین و آهن بالاتری دارد.
منبع: healthline
محصولات مرتبط
