عزاداری محرم در آبادان هر ساله با نوحهخوانی و دستههای عزاداری و زنجیرزنی اجرا میشود. یک ماه اندوه و سیاهپوشی برای امام حسین تمام شهر را تحت تأثیر قرار میدهد، به طوری که در این روزها پیر و جوان در هیئتهای عزاداری و مراسم ماه محرم شرکت میکنند و حال و هوای شهر رنگ دیگری به خود میگیرد. اما شما چقدر با آداب و رسوم مردم آبادان در محرم آشنا هستید؟ آیا چیزی در مورد مراسم عزاداری امام حسین در آبادان میدانید؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش میتوانید با شیوه عزاداری مردم آبادان در محرم آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد مراسم عزاداری آبادان در محرم پاسخ خواهیم داد.
ماه محرم در فرهنگ مردم آبادان
در آبادان درست از شب قبل از محرم همه عزاداران لباس سیاه به تن میکنند و همه مساجد، تکایا و حسینیهها را سیاهپوش میکنند. در بسیاری از کوچهها و خیابانهای شهر، ایستگاهها و سقاخانههایی راهاندازی میشود و جوانان با چای، شربت و شیر از عابران پذیرایی میکنند.
برخی افراد در ماه محرم نذر میکنند و در خانه خود مراسم عزاداری برپا میکنند و با غذاهای نذری و روضهخوانی از مهمانها پذیرایی میکنند. معمولاً برپایی ایستگاههای نذری در شبهای اول تا چهارم محرم در آبادان بیشتر است. بعد از شب چهارم معمولاً هر شب به نام یکی از اصحاب امام حسین مراسم عزاداری برپا میشود.
روز پنجم محرم روز شهادت «مسلم بن عقیل» است و از همین رو مردم آبادان در این روز برای او عزاداری میکنند. شب ششم به نام «حبیب بن مظاهر» یکی از یاران امام حسین نامگذاری شده است. در این روز بزرگان و ریش سفیدان در مراسم عزاداری شرکت میکنند و در رأس سینهزنی قرار میگیرند.
روز هفتم محرم در آبادان به گرامیداشت حضرت ابوالفضل العباس برگزار میشود و روز هشتم محرم در آبادان نیز به نام حضرت قاسم فرزند امام حسین است. در این روزها مراسم عزاداری و تعزیه خوانی در حسینیهها برگزار میشود و مردم از گوشه و کنار شهر در آن شرکت میکنند.
در طول ماه محرم بسیاری از عزاداران و مردم در خانههای خود یا در مساجد غذای نذری میپزند و بین مردم پخش میکنند. از مهمترین انواع نذری مردم آبادان در محرم میتوان به آش رشته، شله زرد، انواع غذاهای محلی و خورشهای مجلسی مثل خورش قیمه و خورش سبزی مختلف اشاره کرد.
مراسم مقتل خوانی روز عاشورا در آبادان
«مقتل خوانی» از مهمترین آداب و رسوم مردم آبادان در محرم است که در روز دهم محرم یعنی روز عاشورا برگزار میشود. این مراسم از صبح عاشورا در مساجد و حسینیههای آبادان آغاز میشود و تا اذان ظهر ادامه دارد. در این مراسم شخص مقتلخوان حوادث و اتفاقات روز عاشورا را با جزئیات آن بازگو میکند. در پایان مراسم شهادت امام حسین و یارانش اعلام میشود و دستههای عزاداری از تمام نقاط آبادان به سمت بقعه سید عباس حرکت میکنند.
مراسم یزله خوانی در محرم آبادان
«یزله خوانی» از دیگر مراسم عزاداری محرم در آبادان است که در دهه اول محرم برگزار میشود. به طور کلی آداب و رسوم مردم آبادان در محرم شباهت زیادی به شیوه عزاداری مردم در شهر خرمشهر دارد و این مراسم در خرمشهر نیز برگزار میشود. در آیین «یزله خوانی» عزاداران یک هیئت به مهمانی یک هیئت دیگر میروند و در مسیر رفتن با یزله، سینهزنی و سنج عزاداری میکنند.
برپا کردن ایستگاههای نذری در ماه محرم آبادان
یکی از جالبترین آداب و رسوم مردم آبادان در محرم برپایی ایستگاههای نذری در گوشه و کنار شهر است. این رسم در بسیاری از شهرهای ایران رواج دارد و در آبادان نیز هر ساله توسط جوانان برگزار میشود. در این مراسم جوانها ایستگاههای نذری آماده میکنند و آن را با پارچههای مشکی و سبز تزیین میکنند. سپس در این ایستگاهها انواع شربت نذری، چای، نوشیدنی و غذای نذری بین عابران و عزاداران پخش میکنند.
مراسم عرس القاسم
از دیگر آداب و رسوم مردم آبادان در محرم میتوان به آیین «عرس القاسم» یا «عروس القاسم» اشاره کرد. این مراسم بیشتر توسط عربهای ساکن آبادان اجرا میشود. در مراسم «عرس القاسم» مردان و زنان یک سینی که روی آن پارچه سبزی پهن شده و انواع شیرینی، میوه و شمع روی آن قرار گرفته را در دست میگیرند و آن را میان عزاداران میچرخانند.
سپس با کل زدن برای حضرت قاسم عزاداری میکنند. این مراسم در واقع یک مراسم جشن عروسی نمادین برای شهید نوجوان عاشورا، حضرت قاسم (ع) است.
جالب است بدانید که این مراسم در میان عربهای استان خوزستان نیز اجرا میشود. در این مراسم زنان میانسال با لباسهای محلی گرد حسینیهها مینشینند و بر چشم و پیشانی خود میزنند و عزاداری میکنند و با هم این جمله را تکرار میکنند: «یحسین اشرب مای عیونی» یعنی «ای حسین اشک چشمان مرا بنوش».
مراسم سنج و دمام زنی در آبادان
سنج و دمام زنی از جالبترین آداب و رسوم مردم آبادان در محرم است. در این مراسم عزاداران با نواختن آلات موسیقی مخصوصی مثل سنج، دمام و بوق، آهنگی حماسی خلق میکنند و با دستههای سینهزنی و زنجیرزنی در خیابانهای شهر حرکت میکنند.
معمولاً تعداد نوازندگان در این مراسم یک عدد فرد است و عموماً ۵، ۷ یا ۹ نفر برای اجرا انتخاب میشوند. شخصی که جلوتر از بقیه قرار میگیرد با نام «اشکون» شناخته میشود و بقیه در کنار او میایستند و هماهنگ با اشکون مینوازند.
این سنت بیشتر از ۱۰۰ سال است که در جنوب کشور به ویژه شهر آبادان رایج است. جالب است بدانید که سازهای سنج و دمام سالها پیش توسط ملوانهایی که به شرق آسیا سفر کردند، به جنوب کشور آورده شد و از آن زمان جزئی از فرهنگ مردم آبادان شد.
«بوق» یک نوع ساز محلی است که از شاخ حیوانات تهیه میشود و برای تحریک احساسات مذهبی مردم در عزاداریها مورد استفاده قرار میگیرد. از قدیم بوق ابزاری بود که با به صدا در آوردن آن مردم را از مراسم سوگواری خبردار میکردند و به مردم خبر میدادند که مراسم در حال شروع شدن است.
مراسم تعزیه خوانی در تاسوعا و عاشورای آبادان
از دیگر آداب و رسوم شهر آبادان در محرم اجرای مراسم «تعزیهخوانی» است. این مراسم بیشتر در روزهای تاسوعا و عاشورا اجرا میشود و همانند دیگر شهرهای ایران با اجرای صحنههایی از روز شهادت امام حسین همراه است.
در مراسم تعزیه خوانی حکایاتی دل سوز از ستمهایی که در حق امام حسین و یارانش شده به همراه لحظه شهادت آن حضرت در معرض نمایش قرار میگیرد. مردم از اطراف آبادان و از گوشه و کنار شهر برای تماشای تعزیهخوانی حاضر میشوند و برای مظلومیت امام حسین اشک میریزند.
نوحهخوانی در مراسم محرم آبادان
نوحهخوانی از دیگر مراسم عزاداری مردم آبادان در محرم است. در این مراسم هر هیئت یا حسینیه یک نوحه خوان و روحانی را تعیین میکنید و در شبهای اول تا روز تاسوعا و عاشورا هر شب مراسم نوحهخوانی و مجلس وعظ و خطابه با حضور عزاداران در حسینیهها برگزار میشود.
در مراسم نوحهخوانی ابتدا نوحه خوان شروع به خواندن میکند. سپس عزاداران با سینه زدن دور تا دور او جمع میشوند و به صورت دایرهای میایستند و هر زمان که دایره سینه زنان به اندازه کافی بزرگ شد، نوحهخوان شروع به ادامه خواندن میکند.
سوالات متداول
مراسم عزاداری امام حسین در آبادان چطور برگزار میشود؟
در آبادان درست از شب قبل از محرم همه عزاداران لباس سیاه به تن میکنند و همه مساجد، تکایا و حسینیههای شهر را سیاهپوش میکنند. در بسیاری از کوچهها و خیابانهای شهر تکایا و سقاخانههایی راهاندازی میشود و جوانان با چای، شربت و شیر از عابران پذیرایی میکنند و هر شب دستههایی از زنجیرزنی و سینهزنی در حسینیهها عزاداری میکنند.
برپا کردن ایستگاههای نذری محرم در آبادان چگونه است؟
در این مراسم عزاداری در آبادان جوانها ایستگاههای نذری آماده میکنند و آن را با پارچههای مشکی و سبز تزیین میکنند. سپس در این ایستگاهها انواع شربت، چای، نوشیدنی و غذای نذری بین عابران و عزاداران پخش میکنند.