آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف ایران معمولاً به روش‌های متفاوتی برگزار می‌شود. مردم برخی از شهرها در محرم مراسم چهل منبر برگزار می‌کنند و برخی دیگر با چاووش خوانی و تعزیه خوانی به استقبال ماه محرم می‌روند و پخت غذاهای نذری محرم هم که در تمام شهرهای ایران یک سنت مشترک است. آیین‌های عزاداری محرم و برگزاری مراسم تاسوعا و عاشورا در تک تک شهرهای ایران هر ساله با غم و شور وصف‌ناپذیری اجرا می‌شود و شیعیان ایران برای مظلومیت امام حسین و یارانش عزاداری می‌کنند. اما دیدنی‌ترین مراسم محرم در شهرهای ایران در کجاها برگزار می‌شود؟ آیا می‌دانید آداب و رسوم عاشورا در شهرهای ایران چگونه است؟ در این مقاله از سرویس سبک زندگی در مجله کوروش می‌توانید با آیین‌های محرم در مناطق مختلف ایران آشنا شوید. در انتهای مقاله به سوالات متداول در مورد آداب و رسوم عزاداری محرم پاسخ خواهیم داد.
آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف ایران
برگزاری مراسم محرم در شهرهای ایران اهمیت زیادی برای عزاداران حسینی دارد. به طور معمول آداب و رسوم عزاداری محرم در هر شهری متفاوت است و مردم هر شهر با توجه به فرهنگی که دارند و سنت‌هایی که از گذشتگان به جا مانده، یک ماه برای امام حسین و یارانش عزاداری می‌کنند. آشنایی با آداب و رسوم مختلف عزاداری در شهرهای ایران می‌تواند به ما کمک کند تا کمی با فرهنگ و آیین‌های دیدنی شهرهای مختلف آشنا شویم.
مراسم عزاداری محرم و عاشورا در گیلان معمولاً با اجرای مراسمی مثل چهل منبر، علم بندی، تعزیه خوانی و کرب زنی اجرا می‌شود. مردم مشهد آداب و رسوم عزاداری محرم را به گونه دیگری به جای می‌آورند. مراسم بازارروی، کرسی خوانی، خیمه سوزان و شله پزان از رایج‌ترین رسوم مردم مشهد در محرم است. در ادامه این بخش می‌توانید با عزاداری محرم در شهرهای مختلف ایران آشنا شوید.
۱- آداب و رسوم مردم گیلان در محرم
آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف ایران متفاوت است. عزاداری محرم در گیلان همانند مراسم محرم در سایر شهرهای ایران قدمتی دیرینه دارد. مردم گیلان از سال‌های دور با آیین‌ها و رسوم مختلف به استقبال ماه محرم می‌روند. در بسیاری از شهرهای گیلان هنوز آیین‌های قدیمی محرم حفظ شده‌اند و با شور فراوانی برگزار می‌شوند. آیین‌های سنتی ماه محرم در گیلان در برخی موارد به شکل متفاوتی نسبت به شهرهای دیگر اجرا می‌شود.
در این ماه مردم گیلان لباس‌های سیاه و تیره به تن می‌کنند و با مراسم و آیین‌های مختلف نوحه‌خوانی و علم‌گردانی برای امام حسین سوگواری می‌کنند. کلیه امام زاده‌ها، مساجد و اماکن مقدس نقاط تمرکز عزاداری در گیلان هستند.
مرثیه‌خوانی در این مکان‌ها معمولاً طبق برنامه‌ای مشخص به زبان فارسی و گیلکی اجرا می‌شود. برای خواندن آداب و آیین‌های محرم در مناطق مختلف گیلان و جزییات این مراسم می‌توانید به مقاله آداب و رسوم مردم گیلان در محرم مراجعه کنید.
۲- آداب و رسوم مردم مشهد در ماه محرم
آداب و رسوم مردم مشهد در ماه محرم با برگزاری آیین و مراسم مختلفی همراه است. از مهم‌ترین آداب و رسوم مردم مشهد در محرم می‌توان به دسته‌های سینه زنی، زنجیرزنی، خیمه سوزان و شله پزان اشاره کرد. به جرات می‌توان گفت که در مشهد مراسم عزاداری محرم باشکوه‌تر از هر شهر دیگری در ایران برگزار می‌شود. زیباترین جلوه عزاداری محرم در مشهد را می‌توانید در حرم امام رضا مشاهده کنید.
برای مثال در میدان فلکه آب که درست روبروی درب باب‌الرضا قرار دارد، در شرایط عادی همه فواره‌ها پر از آب است. در ایام محرم همه این فواره‌ها به رنگ خون درمی‌آیند و با پرچم‌هایی مشکی برای عزاداری آماده می‌شوند. برای خواندن ادامه آداب و رسوم عزاداری محرم در مشهد با جزییات برگزاری هر مراسم می‌توانید روی لینک مقاله آداب و رسوم مردم مشهد در ماه محرم کلیک کنید.
۳- آداب و رسوم مردم یزد در ماه محرم
تفاوت در آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف ایران موجب می‌شود تا تماشای فرهنگ تک تک شهرهای ایران در روزها و ماه‌های خاص سال برای ما دیدنی و جالب باشد. آداب و رسوم عزاداری محرم در یزد نیز همانند بسیاری از شهرهای ایران بسیار باشکوه برگزار می‌شود.
مردم یزد معمولاً قبل از شروع ماه محرم خود را برای عزاداری‌های این ماه آماده می‌کنند. در این ماه همه کوچه و خیابان‌های شهر سیاهپوش می‌شود و دسته‌های سینه زنی و زنجیرزنی متعددی راه اندازی می‌شود. از معروف‌ترین هیئت‌های یزد می‌توان به هیئت فهادان، علقمه، خلف باغ، باغ گندم، بعثت، خرمشاه، گنبد سبز، پنبه‌کاران و مسجد جامع اشاره کرد.
جالب است بدانید که برخی هیئت‌های عزاداری در یزد بیشتر از چند قرن قدمت دارند و هنوز هم آداب و سنت‌های گذشتگان را در این مراسم به جا می‌آورند. مهم‌ترین نذری که در ماه محرم و صفر در یزد پخت می‌شود، آش امام حسین است که شباهت زیادی به آش گندم دارد. برای آشنایی با آداب و رسوم روزهای محرم در یزد و جزییات برگزاری این مراسم می‌توانید به مقاله آداب و رسوم ماه محرم در یزد مراجعه کنید.
۴- آداب و رسوم محرم در اصفهان
در اصفهان عزاداری‌های محرم همانند مراسم محرم در شهرهای مختلف ایران با سیاه‌پوشی و راه اندازی دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی آغاز می‌شود. مردم اصفهان در دسته پیشتازان امور مذهبی در کشور محسوب می‌شوند و از همین رو هر ساله سنت‌های محرم را با شور و شکوه بیشتری به جا می‌آورند. بیشتر آداب و رسوم مردم اصفهان در محرم از قرن‌ها پیش به جا مانده و هنوز در میان مردم رواج دارد.
بسیاری از عزاداران در مراسم عزاداری امام حسین در اصفهان به سر و روی خود گل می‌مالند و با سینه‌زنی و زنجیرزنی ارادت خود را به امام حسین نشان می‌دهند. مراسم غبارروبی و نظافت مساجد نیز از آداب و رسوم عزاداری محرم در اصفهان است که معمولاً قبل از شروع محرم و به وسیله مردم انجام می‌شود.
در اصفهان همانند خیلی از شهرهای ایران در محرم نذری پخت می‌شود و بین مردم و فقرا تقسیم می‌شود. غذاهایی مثل آش رشته، شله زرد، کاچی، حلیم گندم و خورش قیمه از رایج‌ترین غذاهای نذری در ماه محرم در اصفهان هستند. برای خواندن آداب و رسوم روز عاشورا و ماه محرم در اصفهان می‌توانید روی لینک مقاله آداب و رسوم محرم در اصفهان کلیک کنید.
۵- آداب و رسوم محرم در آبادان
عزاداری محرم در آبادان هر ساله با نوحه‌خوانی و دسته‌های عزاداری و زنجیرزنی اجرا می‌شود. یک ماه اندوه و سیاه‌پوشی برای امام حسین تمام شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طوری که در این روزها پیر و جوان در هیئت‌های عزاداری شرکت می‌کنند و حال و هوای شهر رنگ دیگری به خود می‌گیرد.
مردم آبادان درست از شب قبل از محرم لباس سیاه به تن می‌کنند و همه مساجد، تکایا و حسینیه‌ها را سیاهپوش می‌کنند. در بسیاری از کوچه‌ها و خیابان‌های شهر، ایستگاه‌ها و سقاخانه‌هایی راه‌اندازی می‌شود و جوانان با چای، شربت و شیر از عابران پذیرایی می‌کنند.
در طول ماه محرم بسیاری از عزاداران و مردم در خانه‌های خود یا در مساجد غذای نذری می‌پزند و بین مردم پخش می‌کنند. از مهم‌ترین انواع نذری مردم آبادان در محرم می‌توان به آش رشته، شله زرد، انواع غذاهای محلی و خورش‌های مجلسی مثل خورش قیمه و خورش سبزی مختلف اشاره کرد. برای خواندن جزییات و روال برگزاری سنت‌ها و آیین‌های محرم در آبادان می‌توانید به مقاله آداب و رسوم محرم در آبادان مراجعه کنید.
۶- آداب و رسوم آذری‌ها در محرم
هرچند مردم آذری زبان رسوم مشابهی را برای عزاداری کردن دارند، ولی تفاوت‌هایی در شیوه عزاداری مردم آذربایجان شرقی با مردم در آذربایجان غربی وجود دارد. مهم‌ترین تفاوت آن‌ها مکانی است که عزاداری در آن انجام می‌شود. مردم در آذربایجان شرقی بیشتر تمایل دارند که در مکان‌ها و فضاهای پوشیده و مسقف مراسم عزاداری را انجام دهند، این در حالی است که در آذربایجان غربی معمولاً عزاداری در فضاهای روباز انجام می‌شود.
یکی از معروف‌ترین آداب و رسوم آذری‌ها در محرم، مراسمی است که با عنوان «شاه حسین گویان» در اکثر مناطق آذربایجان برگزار می‌شود. در این مراسم که با عنوان قدیمی‌ترین مراسم عزاداری آذری‌ها در محرم شناخته می‌شود، مردم عزادار چوبدستی را که نمادی از شمشیر است، در دست می‌گیرند و به نوحه‌خوانی می‌پردازند.
سنت «تشت گذاری» از مراسم قدیمی مخصوص عزاداری محرم است که به نوعی مراسم پیشواز برای ماه محرم به حساب می‌آید. این مراسم در روزهای پایان ماه ذی‌الحجه و قبل از شروع محرم برگزار می‌شود. برای خواندن جزییات کامل آیین‌های ترک‌ها در ماه محرم و همچنین تفاوت مراسم عزاداری در آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل می‌توانید روی لینک مقاله آداب و رسوم آذری‌ها در محرم کلیک کنید.
۷- رسم چایینه از رسوم زنان ایلامی در محرم
«چایینه» یکی از رسوم زنان ایلامی در مراسم عزاداری محرم است. به بیان دیگر رسم چایینه یکی از متداول‌ترین رسوم محرم ایلامی‌ها است که زنان در آن نقش پررنگی دارند. علاوه بر چایینه، رسم «چمر» هم جزو عزاداری‌های عمومی در ایلام است که معمولاً مردان این مراسم آیینی را انجام می‌دهند، البته می‌توان زنان را هم در این مراسم دید.
در چایینه ایلامی که اغلب توسط زنان سوقی (سوق از توابع شهرستان کهکیلویه و بویراحمد) اجرا می‌شود (البته این مدل در دهلران و خوزستان هم انجام می‌شود)، زنان به شکل حلقه‌ای دور هم جمع می‌شوند. وقت اوج گرفتن اشعار مربوط به عزاداری، زنان وسط حلقه، به صورت دایره‌وار و بلند شدن از روی زمین، به دور هم می‌چرخند و همزمان ضمن تکرار اشعار، سرها را به یکدیگر نزدیک کرده و با هر دو دست به پیشانی می‌زنند.
این نمایش عزاداری به شیوه‌ای داستان‌گونه از آداب و رسوم زنان ایلامی در ماه محرم است. برای خواندن ادامه مقاله رسم چایینه در میان زنان ایلامی می‌توانید روی لینک مقاله رسم چایینه و انواع آن کلیک کنید.
آداب و رسوم محرم در تهران از گذشته تا امروز
تهرانی‌ها آداب و رسوم ماه محرم را چگونه به جا می‌آورند؟ برگزاری مراسم عزاداری برای شهادت امام حسین (ع) و یارانش در جای‌جای ایران، سابقه بسیار طولانی دارد. در این میان، تهرانی‌ها به عنوان مردمی که از قدیم به عزاداری برای سالار شهیدان پایبند بوده‌اند، آداب و رسوم خاصی را برای روزهای محرم را بجا می‌آورند که حتی برخی از این رسم و رسوم با آموزه‌های اسلامی و شیعی مغایرت دارد.
در حال حاضر برخی از رسوم مردم تهران در محرم از سمت مراجع شیعی منع شده و به ندرت می‌توان اثری از آن‌ها در ایام محرم و صفر پیدا کرد. در طول تاریخ تهرانی‌ها حتی اگر دستشان تنگ بود و وسعشان هم نمی‌رسید که برای ماه محرم لباس سیاه عزا بخرند، یک یا چند لباس را با جوهر رنگ می‌کردند تا مناسب عزای امام حسین باشد.
برخی هم لباسشان را می‌فروختند و به جای آن، لباس نو سیاه می‌خریدند. «سیاه پوشی» یکی از رسوم مردم تهران در محرم است که از همان روزهای ابتدایی یا حتی چند روز قبل از شروع محرم بجا آورده می‌شود. تزیین مساجد و تکایا با پارچه‌های مشکی رنگ هم برای برگزاری رسوم ماه محرم، شور بیشتری به عزای حسینی می‌دهد.
برای مطالعه آداب و رسوم مردم تهران در ماه محرم از تهران قدیم تا امروز روی لینک مطلب کلیک کنید.
سوالات متداول
آداب و رسوم محرم در شهرهای مختلف ایران چه تفاوتی دارند؟
به طور معمول گاهی جزییات آداب و رسوم عزاداری محرم در هر شهری متفاوت است و مردم هر شهر با توجه به فرهنگی که دارند و سنت‌هایی که از گذشتگان به جا مانده، یک ماه برای امام حسین و یارانش عزاداری می‌کنند.
جالب‌ترین آیین‌های عزاداری در ایران در چه شهرهایی اجرا می‌شود؟
مراسم محرم در شهرهای ایران بسیار باشکوه و زیبا برگزار می‌شود. سنت‌های عزاداری در گیلان، اصفهان، آبادان، یزد، مشهد و آذربایجان بسیار جالب و دیدنی است.
