آش دنگو از جمله آش‌های مشهور برای درمان سرماخوردگی در فصول سرد سال است. اصالت آش دنگو به چهارمحال و بختیاری می‌رسد و در برخی شهرهای دیگی مثل یاسوج و ایلام هم با دستور مشابهی پخته می‌شود. در دستور پخت آش دنگو از یک سبزی یا گیاه خودرو در دامنه‌های زاگرس استفاده می‌شود که «لیزک» نام دارد. این آش جزو غذاهای افطاری محبوب در این استان هم هست. در این مقاله از سرویس آشپزی در مجله کوروش به طرز تهیه آش دنگو و فوت و فنهای پخت آش دنگو در شهرهای مختلف می‌پردازیم.
طرز تهیه آش دنگو بختیاری
زمان آماده سازی مواد: ۱۵ دقیقه
زمان مورد نیاز برای پخت آش دنگو: ۲ ساعت
مواد لازم برای تهیه آش دنگو بختیاری
• گندم پوست کنده: ۱/۲ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• نخود: ۱/۲ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• عدس: ۱/۴ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• ماش: ۱/۲ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• لوبیا چیتی: ۱/۲ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• لیزک: ۱ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• تره کوهی: ۱ لیوان دسته‌دار فرانسوی
• پیاز: ۲ عدد
• نمک، فلفل سیاه و زردچوبه: به میزان لازم
مراحل طرز تهیه آش دنگو
برای طرز تهیه آش دنگو به روش شهرهای غربی کشور، باید حبوبات را خیسانده و آماده کنید. سپس آنها را به ترتیب بپزید. بعد سبزی‌ها را با پیاز و ادویه‌جات تفت دهید و به آش اضافه کنید. وقتی آش دنگو جا افتاد، آن را با پیاز داغ، کشک و نعناع داغ، به دلخواه تزیین و آن را سرو کنید. برای مشاهده و آموزش جزییات تهیه آش دنگو خوشمزه و مقوی برای سرماخوردگی، مراحل زیر را دنبال کنید.
مرحله اول: حبوبات آش دنگو را آماده کنید
در اولین مرحله از طرز تهیه آش دنگو یاسوج یا آش دنگو بختیاری، حبوبات را از یک روز یا حداقل ۸ ساعت قبل، بعد از تمیز کردن و شستن، به صورت جداگانه، در مقداری آب بخیسانید. تا زمان پخت آش نیز، چند بار آب روی حبوبات و گندم را عوض کنید و دور بریزید.
مرحله دوم: حبوبات آش دنگو را بپزید
در یک قابلمه با سایز مناسب، گندم آبکش شده را بریزید و به آن به اندازه کافی، آب اضافه کنید. قابلمه را روی حرارت قرار دهید و شعله را روی حالت متوسط رو به بالا تنظیم کنید تا آب شروع به جوشیدن کند. سپس شعله را کم کنید و درب قابلمه را بگذارید تا گندم شروع به پختن کند.
(اگر گندم در دسترس نداشتید، می‌توانید از بلغور گندم استفاده کنید. فقط در این صورت، بلغور را در ۲۰ دقیقه پایان پخت به مواد آش بیفزایید. چون بلغور زود می‌پزد و به ته قابلمه می‌چسبد.)
مرحله سوم: بقیه حبوبات را اضافه کنید
بعد از گذشت حدود ۳۰ دقیقه، وقتی گندم‌ها کمی نرم شدند، نخودها را آبکش کنید و به گندم بیفزایید. ۱۰ دقیقه بعد، لوبیا چیتی، ماش و عدس را هم آبکش کرده و به قابلمه اضافه کنید. درب قابلمه را بگذارید و صبر کنید تا همه حبوبات نیم‌پز شوند. (از آن جایی که حبوبات به زمان زیادی برای پخت نیاز دارند، می‌توانید از زودپز برای پختن آنها استفاده کنید تا سریع‌تر بپزند.)
مرحله چهارم: سبزیجات را اضافه کنید
در این مرحله از طرز تهیه آش دنگو، پیازها را پوست بگیرید و به صورت خلالی نازک یا نگینی ریز خرد کنید. در یک تابه کمی روغن بریزید و پیازها را در آن تفت دهید تا سبک و طلایی شود. (می‌توانید چند حبه سیر را هم پوره کنید و در آخر با پیاز تفت دهید). سپس تره کوهی و لیزک را که از قبل شسته و خشک شده‌اند، به صورت ساطوری خرد کنید و در پیاز به همراه زردچوبه و فلفل سیاه تفت دهید. ۲ تا ۳ دقیقه کافی است.
مرحله پنجم: مواد را با هم مخلوط کنید و بپزید
بعد از اینکه حبوبات به زمان نرم شدنشان نزدیک شدند، تره و لیزک را به قابلمه آش اضافه کنید. حرارت را کم کرده و صبر کنید تا آب اضافی آش تبخیر شده و آش غلیظ شود. در ۵ دقیقه پایانی، آش را بچشید و نمک یا در صورت لزوم ادویه یا چاشنی دلخواه (آبلیمو، کشک، قره قروت یا رب انار، بسته به سلیقه خود) به آش بیفزایید. وقتی آش دنگو پخت، آن را تزیین و سرو کنید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه آش دندونی در شهرهای مختلف
فوت و فنهای طرز تهیه آش دنگو در شهرهای غربی کشور
*برای تهیه آش دنگو، از آن جایی که در طرز تهیه آن از حبوبات و غلات مختلف استفاده می‌شود، حتما از حداقل ۶ تا ۸ ساعت قبل، حبوبات را در آب بخیسانید. تا وقتی که بخواهید از حبوبات در غذا استفاده کنید، آبی که حبوبات را در آن خیس کرده‌اید، چند بار عوض کنید تا نفخ آنها گرفته شده و کمی نرم‌تر شوند.
*از آن جایی که جوانه زدن حبوبات تا حدودی ترکیبات پیچیده فیبری در حبوبات را که باعث ایجاد نفخ می‌شوند، کاهش می‌دهد، افرادی که با خوردن حبوبات، دچار نفخ و دل پیچه می‌شوند، می‌توانند از انواع جوانه‌زده آن استفاده کنند. با استفاده از حبوبات جوانه‌زده علاوه بر پیشگیری از نفخ معده و ناراحتی‌های گوارشی، میزان دسترسی به مواد مغذی چندین برابر خواهد شد.
*نیازی به خیساندن عدس نیست و زمان پخت آن هم کمتر است.
*بهتر است مقدار گندم را در آش دنگو را بیشتر از دیگر حبوبات در نظر بگیرید.
*در صورتی که در طرز تهیه آش دنگو از گوشت استفاده نمی‌کنید، برای بالاتر بردن مواد مغذی و مقوی‌تر شدن این آش، می‌توانید از آب قلم یا استاک مرغ هم در آن استفاده کنید.
*در طرز تهیه آش دنگو ایلام، از ذرت به جای گوشت استفاده می‌شود.
*می‌توانید به جای لیزک و تره کوهی تازه، از انواع خشک شده آن استفاده کنید. در همان حال هم بهتر است ابتدا سبزی‌های خشک را بخیسانید و آبکش کنید. سپس کمی در روغن تفت دهید و بعد به آش دنگو اضافه کنید.
*اگر در طرز تهیه آش دنگو، گوشت گوسفندی به کار می‌برید، بهتر است از قسمت‌های بدون چربی آن در آش استفاده کنید. بهترین کار این است که گوشت را جداگانه با پیاز و ادویه‌جات بپزید و بعد از پختن و نرم شدن، آنها را ریش ریش کرده و به آش اضافه کنید تا بافت آش یکدست و غلیظ شود.
*باقلا دنگو نیز نوع دیگری از آش دنگو است. در طرز تهیه باقلا دنگو، از باقالی یا باقلا خشک یا تازه در آن استفاده می‌شود. اگر باقلا خشک بود، باید آن را از قبل مثل دیگر حبوبات خیس کرده و بعد به آش اضافه کنید.
*آش دنگو یک آش یا غذای مناسب برای درمان خانگی سرماخوردگی است و پختن آن در فصل پاییز و زمستان بسیار متداول است.
*در شهرهای جنوب کشور، معمولا آش دنگو کمی تند و با فلفل قرمز بیشتر درست می‌شود ولی اگر برای درمان سرماخوردگی از آن استفاده می‌کنید، بهتر است فلفل سیاه در آن بریزید تا تندی ملایمی داشته باشد و گلو را تحریک نکند.
*به خاطر استفاده از گندم و حبوبات این آش، یک غذای عالی برای تامین فیبر بدن است و می‌توانید از آن به عنوان یک شام سبک یا پیش‌غذا برای ناهار استفاده کنید یا در ماه رمضان به عنوان افطاری، آن را بپزید و سرو کنید.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه آش دوغ اردبیل
سوالات متداول
دنگو چیست؟
دنگو در اصل نام یک نوع آش معروف در استان کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و ایلام است که مواد اصلی این غذا یا پیش غذا شامل ترکیب حبوبات و یک سبزی محلی به نام «لیزک» می‌شود.
این سبزی خودرو در دامنه‌های زاگرس و برخی کوه‌های گرمسیری می‌روید و به آن، «بن سرخ» یا «بن سور» هم گفته می‌شود. در استان خوزستان از این آش به عنوان «آش دندان» یاد می‌شود و بعد از درآوردن اولین دندان کودک پخته می‌شود.
آش دنگو مال کجاست؟
آش دنگو در شهرهای غرب و جنوب غربی کشور به عنوان یک آش بدون گوشت و مخصوص گیاهخواران به ویژه برای سرماخوردگی تهیه می‌شود. البته استفاده از گوشت در آن منعی ندارد ولی متداول هم نیست. آش دنگو بختیاری، آش دنگو یاسوج و آش دنگو ایلام با دستور تهیه و مواد مشابهی پخته می‌شوند.
