تفاوت برنج نیم دانه و لاشه و سر لاشه چیست؟

تفاوت برنج‌های نیم دانه و لاشه در چیست؟ اگر به فروشگاه‌های برنج سر بزنید، حتما با اصطلاح برنج نیم دانه یا برنج شکسته، برنج لاشه و برنج سرلاشه مواجه می‌شوید. برای خیلی‌ها این اسم‌ها، چندان شناخته شده نیست و باعث سردرگمی خریداران خواهد شد. این انواع برنج در آشپزی بسیار پرکاربرد هستند و مشتریان پر و پاقرصی هم دارند. از طرفی قیمت آن‌ها به نسبت برنج‌های سالم مقرون به صرفه‌تر است. اما اگر شما هم قصد خرید این نوع برنج‌ها را دارید، بهتر است تفاوت برنج نیم دانه و لاشه و سرلاشه را بدانید. ما به شما خواهیم گفت که از این برنج‌ها در چه مواردی می‌توان استفاده کرد و چه فرقی با برنج‌های سالم دارند. با مجله کوروش همراه باشید.

برنج‌ها چرا شکسته می‌شوند؟

هنگامی که سبوس و جوانه برنج در کارخانه‌ها و کارگاه‌‌های شالی‌کوبی جدا می‌شود، برنج در اصل به مرحله سفید کردن وارد می‌شود. در دستگاه شالیکوبی به کمک یک کاردک، دانه‌های برنج سفید می‌شوند. در این پروسه و مراحل، دانه‌های برنج‌ معمولی ممکن است به دلایل مختلفی مثل نارس بودن و ضعیف بودن دانه بشکنند. عوامل دیگر مثل آفت زدگی، شالی‌کوبی غیر‌علمی یا حمل و نقل نادرست هم بر شکستن دانه‌های برنج تاثیر می‌گذارند.

یکی دیگر از عوامل مهم در شکستن دانه‌های برنج، تغییرات آب‌ و هوایی است. اگر شالی‌ها در حال رسیدن باشند ولی دچار بارندگی، باد، سرما یا گرمای بیش از اندازه شوند، کیفیت برنج تحت تاثیر قرار می‌گیرد و باعث پوک شدن دانه‌ها می‌شود. این عامل می‌تواند به خرد شدن دانه‌های برنج منتهی شود. استفاده از کود و سم نامناسب یا کاشت برنج در خاک نامناسب نیز بر کیفیت دانه برنج تاثیر می‌گذارد و ممکن است باعث خرد شدن دانه‌های برنج شود.

در کنار عواملی که بیان کردیم، فرسودگی دستگاه شالی‌کوبی، عدم مهارت کافی برای کار با دستگاه شالی‌کوبی، نداشتن مهارت کافی و آگاهی از شیوه صحیح انبارداری و نگهداری برنج و رعایت نکردن نکات فنی در زمان بسته بندی و انتقال می‌تواند باعث شکستن دانه‌های برنج شود.

از طرفی برنج‌های زودرس از دسته گرم مثل هاشمی و طارم، نسبت به برنج‌های سرد مقاومت کمتری دارند، بنابراین از این برنج‌ها نیم‌ دانه و لاشه بیشتری هم به دست می‌آیند.
برنج‌های شکسته‌ مخلوط شده با دانه‌‌های برنج سالم، باعث پایین آمدن کیفیت و افت قیمت آن می‌شوند. بنابراین برای یکدست شدن شکل ظاهری برنج، این دانه‌های شکسته طی مرحله‌ای به نام سورتینگ یا بوجاری، الک می‌شوند. برنج‌های سرلاشه، برنج لاشه و نیم دانه محصول همین بخش هستند.

برنج نیم دانه

برنج‌های نیم دانه در اصل همان برنج‌های سالم هستند که در پروسه بسته‌ بندی، انتقال و …دچار شکستگی شده‌‌اند. این برنج‌های شکسته اندازه بسیار ریزی دارند و کوچک‌تر از نصف یک دانه معمولی هستند. این برنج‌ها از دستگاه الک یا بوجاری پاک می‌شوند و معمولا دانه‌های برنج سالم در آنها وجود ندارد یا بسیار کم است.

برنج سر لاشه

برنج‌های سرلاشه همان برنج‌هایی هستند که مراحل «شالی به برنج شدن» را به طور کامل سپری کرده‌اند ولی به دلایلی که ذکر کردیم، دچار شکستگی شده‌اند. این شکستگی می‌تواند در اندازه‌های مختلف رخ بدهد. برنج‌های سرلاشه از برنج‌های سالم کوچک‌تر هستند و نوک آن‌ها شکسته شده است. برنج‌های سرلاشه هم با فرآیند بوجاری یا الک شدن، از برنج سالم جدا می‌شوند.

برنج‌های سرلاشه دارای ۳ تا ۳۰ درصد برنج شکسته هستند، بقیه برنج، از دانه‌های سالم تشکیل شده‌اند. هر چقدر درصد برنج‌های سالم بیشتر و برنج‌های شکسته کمتر باشد، برنج‌های سرلاشه کیفیت بالاتری دارند. در کل دانه‌های سالم در برنج سرلاشه نسبت به برنج لاشه بیشتر است.

برنج لاشه

اندازه برنج لاشه نصف برنج سالم یا کمتر از دو سوم برنج سالم است. ولی این برنج‌ها از برنج نیم‌دانه بزرگ‌تر هستند. داخل برنج‌های لاشه مقداری برنج سالم و نیم‌دانه هم معمولا وجود دارد. برنج‌های لاشه قیمت پایین‌تری نسبت به برنج سرلاشه دارند. بعد از این‌که برنج‌های سرلاشه به دست آمدند، دوباره در دستگاه بوجاری الک شده و درصد برنج‌های سالم آن‌‌ها کمتر می‌شود.

این برنج‌ها شامل برنج‌های شکسته بیشتری هستند اما کیفیت و خواص آن‌ها فرقی با برنج سرلاشه ندارد. در کل برنج‌های لاشه‌ نسبت به برنج سرلاشه، دانه‌های شکسته بیشتری دارند ولی نیم‌دانه موجود در این برنج به کمتر از ۲۰ درصد می‌رسد.

کیفیت نیم دانه و لاشه کدام برنج بالاتر است؟

بسته به این‌که لاشه، نیم دانه و سرلاشه برنج، متعلق به کدام برنج باشد، کیفیت آن هم فرق می‌کند. برنج‌های ایرانی که کیفیت بالایی دارند، لاشه و نیم‌دانه با کیفیت‌تری هم دارند. بنابراین قیمت آن‌ها هم بالاتر است. یعنی هر چه کیفیت شالی بالاتر باشد، کیفیت برنج نیم دانه و لاشه آن‌ها هم بالاتر خواهد بود. برای مثال نیم دانه و لاشه هاشمی و طارم، نسبت به نیم‌دانه شیرودی قیمت بالاتری دارند و بیشتر هم مورد استقبال قرار می‌گیرند.

مزایای استفاده از برنج نیم دانه و لاشه

*برنج نیم دانه و لاشه و سر لاشه نسبت به دیگر انواع برنج‌ها، قیمت پایین‌تری دارد و به همین خاطر جزو برنج‌های به صرفه به حساب می‌آیند.

*طعم و عطر این برنج‌ها با برنج‌های اصلی و سالم تفاوتی ندارد. مثلا نیم دانه طارم با طارم تفاوتی در طعم و عطر ندارد و حتی برنج نیم دانه و لاشه به خاطر شکسته شدن، عطر بیشتری هم از آن‌ها ساطع می‌شود.

*برنج نیم دانه و لاشه و برنج سرلاشه به نسبت برنج‌های معمولی، هضم راحت‌تری دارد و برخی افراد که دارای مشکلات گوارشی هستند، برای مصارف روزانه از این برنج استفاده می‌کنند.

کاربرد برنج نیم دانه و لاشه

مهم‌ترین کاربرد برنج‌ نیم دانه و لاشه در طرز تهیه انواع سوپ، آش، شله زرد، شیر برنج و دسر فرنی و … است. همچنین این برنج‌ها گزینه‌های بسیار مناسبی برای تهیه انواع آرد برنج هستند که می‌توان از آن‌ها برای تهیه و پخت انواع نان و شیرینی استفاده کرد.

برنج‌های لاشه و سرلاشه از برنج‌های محبوب برای مصارف شخصی خانوارها نیز به حساب می‌آیند. مخصوصا بسیاری افراد برنج نیم دانه و لاشه با سرلاشه برای تهیه برنج به روش کته و دمپخت گوجه استفاده می‌کنند. این برنج‌ها برای تهیه برنج قالبی هم مناسب هستند چون چسبندگی بیشتری دارند ولی چندان مناسب مهمانی و برنج آبکش نیستند.

پخت برنج نیم دانه و لاشه

*پخت برنج‌های نیم دانه و لاشه شبیه برنج‌های عادی است ولی معمولا برنج‌های نیم‌دانه بیشتر به صورت کته‌ای تهیه می‌شوند و آبکش کردن آن‌ها چندان متداول نیست. برنج‌های نیم‌دانه را قبل از پخت بهتر است بشویید و حداقل ۳۰ دقیقه بخیسانید. برای درست کردن آن‌ها هم کافی است مقدار آب تا یک بند انگشت روی برنج را بگیرد. بعد از اینکه برنج را روی حرارت گذاشتید و آب خود را از دست داد، به مدت ۱۵ دقیقه روی حرارت ملایم قرار دهید تا برنج نیم دانه شما به شکل کته‌ای بپزد.

*برای درست کردن برنج لاشه و سرلاشه هم می‌توانید از روش کته‌ای استفاده کنید و هم برنج به روش آبکش درست کنید. اما اگر می‌خواهید این برنج به هم نچسبد، بهتر است از روش آبکش استفاده کنید. حتی برخی خانواده‌ها مقداری از برنج سرلاشه یا لاشه را با برنج معمولی با دانه سالم مخلوط و میکس می‌کنند تا به صرفه‌تر باشد و برای مصارف روزانه و شخصی از آن استفاده می‌کنند.

*تفاوت پخت برنج نیم‌ دانه و لاشه علاوه بر تفاوت ظاهری و چسبندگی بیشتر، زمان پخت آن‌ها است. برنج‌های سالم به مدت زمان بیشتری برای پخت نیاز دارند و این زمان ممکن است بین ۳۵ تا ۴۵ دقیقه طول بکشد. در حالی‌ که برنج‌های نیم دانه و لاشه معمولا برای دم کشیدن به ۱۵ تا ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارند. همچنین اگر از آن‌ها در تهیه سوپ، آش، فرنی و … استفاده می‌کنید، زمان پخت آن‌ها کمتر خواهد بود.

در ضمن در زمان پخت این نوع برنج‌ها سعی کنید حتما از دمکنی استفاده کنید تا احتمال شفته شدن آنها کم شود.

سوالات متداول

کیفیت برنج نیم دانه بالاتر است یا لاشه؟

تفاوت برنج نیم دانه و لاشه در میزان دانه‌های شکسته و اندازه آن‌ها است. کیفیت برنج نیم دانه و لاشه یک نوع برنج هیچ تفاوتی با هم ندارد و فرق آن‌ها تنها در شکل ظاهری‌شان است.

قیمت برنج نیم دانه، لاشه و سرلاشه چه فرقی با هم دارد؟

بسته به میزان برنج‌های سالم موجود در این برنج، قیمت آن‌ها هم متفاوت است. یعنی هر چه دانه‌های سالم بیشتر باشد یا شکستگی دانه‌های برنج کمتر باشد، برنج گران‌تر خواهد بود. بنابراین برنج سرلاشه گران‌تر از لاشه و برنج لاشه گران‌تر از نیم دانه است. البته نوع شالی یا برنج هم در تعیین قیمت موثر است.