سوزش سر دل نشانه برخی اختلالات سلامتی گوناگون مثل رفلاکس اسید یا رفلاکس معده (GERD) است. معمولا این سوزش در مرکز قفسه سینه و پشت استخوان سینه احساس می‌شود. سوزش سر معده می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد و اغلب در خانه با داروهای بدون نسخه درمان می‌شود. در این مقاله از سرویس سلامت در مجله کوروش به بررسی سوزش سر دل یا سوزش معده می‌پردازیم و دلایل، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان خانگی سوزش سر دل می‌پردازیم.
سوزش سر دل چیست؟
سوزش سر دل، احساس سوزش ناراحت کننده در قفسه سینه است که می‌تواند به سمت گردن و گلو حرکت کند. این سوزش، ممکن است نشانه رفلاکس اسید، بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) و حتی بارداری باشد.
زمانی که سوزش سر دل را تجربه می‌کنید، ممکن است طعم تلخ یا ترش در پشت گلو نیز داشته باشید. سوزش سر دل می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. اغلب بعد از غذا خوردن یا زمانی که خیلی سریع بعد از غذا دراز می‌کشید، بدتر می‌شود.
سوزش سر دل چقدر شایع است؟
اینکه گاهی اوقات سوزش معده یا سر دل را تجربه کنید، نسبتا رایج است. با این حال، اگر به طور مرتب و شدید، سوزش معده دارید، می‌تواند نشان‌دهنده ریفلاکس مزمن اسید به نام GERD باشد. اگر اغلب سوزش سر دل را تجربه می‌کنید، باید با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.
چه چیزی باعث سوزش سر دل می‌شود؟
برای اینکه بدانید چرا سوزش سر دل اتفاق می‌افتد، آگاهی از نحوه عملکرد مری و معده کمک زیادی به شما می‌کند. وقتی غذا می‌خورید، غذا از لوله بلندی عبور می‌کند که دهان و معده را به هم متصل می‌کند. این لوله، «مری» نام دارد.
در انتهای مری، دریچه‌ای قرار دارد که «اسفنکتر مری» نامیده می‌شود. این دریچه باز می‌شود تا غذا وارد شود و سپس بسته می‌شود تا محتویات معده پایین بماند. داخل معده یک مخلوط اسیدی بسیار قوی وجود دارد که فرآیند تجزیه غذا (هضم) را آغاز می‌کند.
معده طوری طراحی شده است که این مخلوط را نگه دارد. با این حال، مری قادر به نگه داشتن این مخلوط بدون آسیب نیست. گاهی اوقات، دریچه‌ای که معده و مری را جدا می‌کند به درستی بسته نمی‌شود و مقداری از مخلوط اسیدی معده به مری برمی‌گردد. به این حالت «رفلاکس» می‌گویند.
وقتی رفلاکس دارید، اغلب احساس سوزش می‌کنید که مربوط به سوزش سر دل است. چند بیماری وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد رفلاکس و احساس سوزش سر دل شود که شامل موارد زیر می‌شود:
• سوزش سر دل در بارداری: این مشکل معمولا به‌دلیل رشد جنین و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد بعد از زایمان سوزش سر دل، برطرف می‌شود.
• فتق هیاتال: (این مشکل زمانی رخ می‌دهد که قسمت فوقانی معده، از طریق عضله بزرگی که شکم و قفسه سینه را از هم جدا می‌کند (دیافراگم)، به داخل حفره قفسه سینه وارد می‌شود و برآمده می‌شود.)
• بیماری ریفلاکس معده (GERD)
• مصرف برخی داروها، به ویژه داروهای ضد التهاب و آسپرین
• چاقی یا اضافه وزن
سوزش سر دل همچنین می‌تواند ناشی از عادات غذایی باشد. چون نوع غذاهایی که می‌خورید، حجم وعده‌های غذایی و نزدیکی به زمان خواب و برخی عادات سبک زندگی در سوزش معده و سر دل تاثیرگذار است.
دلایل بروز سوزش سر دل
سوزش سر دل ممکن است به دلایل مختلف که بخشی از زندگی روزمره هستند، ایجاد شود. برای بسیاری از افراد، سوزش سر دل می‌تواند ناشی از برخی عادات غذایی و سبک زندگی باشد. این عادات می‌تواند شامل مواردی مانند خوردن مقدار زیادی غذا، خوردن غذا قبل از خواب به فاصله کم یا حتی داشتن سطح استرس بالا باشد.
برخی غذاها و نوشیدنی‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد سوزش سر دل در برخی افراد شوند. این غذاها و نوشیدنی‌ها عبارتند از:
• پیاز
• مرکبات و آب مرکبات
• غذاهای پرچرب
• گوجه فرنگی‌ها
• فرآورده‌های گوجه فرنگی مثل رب گوجه و سس کچاپ
• مصرف مشروبات الکلی
• نوشیدنی‌های کافئین دار
• نوشیدنی‌های گازدار
• نعناع تند
• شکلات
• غذاهای ادویه دار
• مصرف بعضی داروها، مانند آسپرین یا ایبوپروفن
• زیره و دارچین
• آبغوره و آبلیمو
برخی از عادات سبک زندگی که می‌توانند باعث سوزش سر دل شوند، عبارتند از:
• سیگار کشیدن
• داشتن سطح استرس بالا
• پوشیدن لباس‌های تنگ و کمربند
درمان سوزش سر دل
در بیشتر موارد، سوزش سر دل را می‌توان در خانه، با داروهای بدون نسخه و تغییر در عادات سبک زندگی که باعث ایجاد این احساس می‌شود، درمان کرد. اگر گاه به گاه این مشکل را تجربه می‌کنید، سوزش سر معده، خطرناک نیست.
با این حال، اگر سوزش معده مکرر و شدید دارید، با پزشک خود تماس بگیرید چون ممکن است نشانه یک بیماری مزمن مثل GERD باشد. GERD می‌تواند منجر به بروز سایر بیماری‌های جدی مثل بیماری «مری بارت» (وضعیتی است که می‌تواند سبب بروز تغییراتی در بافت پوششی مری شود)، لانژیت با گرفتگی صدا به دلیل التهاب تارهای صوتی، سرفه طولانی‌مدت و حتی سرطان شود.
گاهی اوقات، پزشک ممکن است آندوسکوپی را برای بررسی شرایط دارویی زمینه‌ای تجویز کند. داروهای بدون نسخه برای سوزش سر دل نیز به طور معمول شامل آنتی اسیدها و مسدود کننده‌های اسید هستند.
آنتی اسیدها چگونه در درمان سوزش سر دل عمل می‌کنند؟
آنتی اسیدها میزان اسید معده را کاهش می‌دهند و سوزش معده را آرام می‌کنند. این داروها همچنین می‌توانند برای تسکین ناراحتی معده، سوء هاضمه و سایر دردهای معده استفاده شوند. برخی از آنتی اسیدها حاوی سیمتیکون هستند که باعث کاهش گاز و نفخ معده می‌شود. آنتی اسیدهایی که می‌توانید برای درمان سوزش سر معده و بدون نسخه دریافت کنید، عبارتند از:
• Tums
• Rolaids
• Maalox
• Gaviscon
• امپرازول
• رانیتیدین
• رابپرازول
• پنتوپرازول
• لانزوپرازول
برای مصرف داروها، همیشه دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی را رعایت کنید یا در مورد روش صحیح استفاده از آنتی اسید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر از قرص استفاده می‌کنید، برای اثرگذاری سریع‌تر، آنها را قبل از قورت دادن خوب بجوید.
آیا آنتی اسیدها عوارض جانبی دارند؟
برخی از آنتی اسیدها حاوی بی کربنات منیزیم یا سدیم هستند که می‌تواند مانند یک ملین عمل کند. اگر علائم آپاندیسیت یا التهاب روده را دارید، از آنتی اسیدها استفاده نکنید. عوارض جانبی آنتی اسیدها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• یبوست
• اسهال
• حرکات روده سفید یا کم رنگ
• گرفتگی معده
در عین حال، ممکن است با مصرف بیش از حد آنتی اسیدها، عوارض جانبی جدی رخ دهد.
سوزش سر دل چه احساسی دارد؟
سوزش سر دل معمولا معمولا در مرکز قفسه سینه یا پشت استخوان سینه احساس می‌شود. هنگامی که سوزش سر دل دارید، ممکن است علائمی مانند موارد زیر را نیز احساس کنید:
• احساس سوزش در سینه که می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
• درد در قفسه سینه هنگام خم شدن یا دراز کشیدن
• احساس سوزش در گلو
• مزه گرم، ترش، اسیدی یا شور در پشت گلو
• مشکل در بلع
• سرفه یا گرفتگی صدا
فرق سوزش سر دل و حمله قلبی
برخی از علائم سوزش معده و حمله قلبی مشابه هستند مثل درد در ناحیه قفسه سینه. به همین خاطر برخی از افرادی که دچار حمله قلبی می‌شوند، فکر می‌کنند که سوزش معده دارند و هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند. اگر فرد علاوه بر سوزش معده علائم زیر را نیز تجربه کند، ممکن است دچار حمله قلبی شده باشد:
• احساس سنگینی و فشار در ناحیه قفسه سینه
• حالت تهوع
• سبکی سر
• احساس درد شدید در یک یا هر دو دست، معده، گردن، فک یا کمر
اگر فرد برخی از این علائم یا همه آنها را داشته باشد، باید فورا به اورژانس مراجعه کند.
راه‌های پیشگیری از سوزش سر دل
اغلب می‌توانید با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی خود از سوزش سر دل جلوگیری کرده و آن را مدیریت کنید. این تغییرات عبارتند از:
*با شکم پر به رختخواب نروید. حداقل سه تا چهار ساعت قبل از دراز کشیدن، غذا بخورید. این کار به معده زمان کافی داده و احتمال سوزش سر دل را در طول شب کاهش می‌دهد.
*دوری از استرس. سطح استرسی که روزانه تحمل می‌کنید، تأثیر مستقیمی در اسیدی شدن معده و رفلاکس اسید معده به مری دارد. با کنترل استرس و اضطراب خود، از برگشت اسید معده به مری جلوگیری کنید.
*پرهیز از پرخوری. کاهش اندازه وعده‌های غذایی می‌تواند به کاهش خطر سوزش سر دل کمک کند. سعی کنید به جای سه وعده غذایی سنگین، چهار یا پنج وعده غذایی کوچک یا سبک بخورید.
* آهسته غذا خوردن اغلب می‌تواند به جلوگیری از سوزش سر دل کمک کند. بنابراین تا حد ممکن از خوردن خیلی سریع خودداری کنید.
*پوشیدن لباس‌های گشاد. استفاده از کمربندها و لباس‌های تنگ گاهی اوقات باعث سوزش سر دل می‌شوند. با تغییر لباس خود برای جلوگیری از این موارد، ممکن است بتوانید از سوزش سر دل جلوگیری کنید.
*پرهیز از خوردن برخی غذاها. برای بسیاری از افراد، خوردن بعضی مواد غذایی، باعث سوزش سر دل می‌شود. پرهیز از این غذاها می‌تواند برای جلوگیری از سوزش سر معده، کمک کننده باشد.
*از نوشیدنی‌های حاوی الکل خودداری کنید.
*حفظ وزن سالم. کاهش وزن اغلب می‌تواند به تسکین سوزش سر دل کمک کند.
*سیگار نکشیدن. نیکوتین می‌تواند اسفنکتر تحتانی مری (دریچه‌ای که معده و مری را جدا می‌کند) را ضعیف کند. سیگار نکشیدن برای سلامت عمومی و همچنین استحکام این دریچه توصیه می‌شود.
*خوابیدن به پهلوی چپ که به هضم و حذف اسید از معده و مری کمک می‌کند.
*هنگام دراز کشیدن، زیر سرتان بالش بگذارید تا سر و سینه بالاتر از پاهایتان باشد. البته از بالش‌های زیاد استفاده نکنید. چون ممکن است باعث شوند فشار بیشتری بر معده خود وارد کنید و سوزش سر دل را بدتر کنند.
* ورزش را برنامه روزانه خود قرار دهید. حداقل دو ساعت بعد از غذا برای انجام ورزش صبر کنید. اگر زودتر ورزش کنید، ممکن است به سوزش سر دل دچار شوید.
* قبل و حین ورزش آب فراوان بنوشید. آب به هضم غذا کمک می‌کند و از کم آبی بدن جلوگیری خواهد کرد.
* باردار بودن نیز می‌تواند خطر ابتلا به سوزش سر دل را افزایش دهد.
برای سوزش سر دل چی بخوریم؟
اگر نمی‌خواهید از داروهای بدون نسخه برای درمان سوزش سر معده استفاده کنید، برخی مواد غذایی می‌توانند به کنترل رفلاکس معده کمک کنند. این مواد غذایی شامل موارد زیر هستند:
*آدامس: جویدن آدامس بعد از هر وعده غذایی به مدت ۳۰ دقیقه، اسید معده را کنترل کرده و به هضم غذا کمک می‌کند.
*انار: خوردن میوه انار و آب انار برای کنترل اسید معده و رفلاکس آن به مری، توصیه شده است.
*میوه به: به، اسید معده را کم کرده و علائم سوزش سردل و معده را کاهش می‌دهد.
*مربای گل محمدی: مربای گل محمدی، معده و مری را تقویت می‌کند.
*غذاهای گرم: حتی الامکان غذاهای گرم کننده بدن را در رژیم غذایی خود قرار دهید و از مصرف وعده‌های غذایی سرد، آماده، نیمه‌آماده و فرآوری‌شده پرهیز کنید.
*زنجبیل: ترکیب زنجبیل تازه یا پودر زنجبیل با عسل یا دمنوش زنجبیل به کاهش التهاب دستگاه گوارش و سوزش معده کمک می‌کند. می‌توانید از خواص دمنوش زنجبیل برای سوزش سر دل کمک بگیرید.
*لبنیات پروبیوتیک: لبنیات پروبیوتیک، لاکتوز ندارند و با افزایش باکتری‌های مفید معده و روده، میزان ترشح اسید معده را کنترل می‌کنند.
*سرکه سیب: ترکیب کمی سرکه سیب با آب ولرم، به تنظیم میزان ترشح اسید معده کمک می‌کند.
*آلوئه‌ورا: مصرف میوه آلوئه‌ورا یا آب آن، در کاهش درد و سوزش معده موثر است.
*بابونه: دمنوش بابونه با عسل طبیعی از روش‌های سریع برای درمان سوزش سر دل است.
*موز: بهترین میوه برای سوزش معده، موز است. مصرف مرتب موز، اسید معده را کاهش می‌دهد و گرفتگی آن را رفع می‌کند.
*سیب: سیب درختی یک آنتی‌اسید طبیعی قوی است. مصرف سیب به صورت خام و همچنین دمنوش آن، باعث تسکین فوری سوزش سر دل می‌شود.
*ملون، هندوانه، طالبی: انواع ملون، به خاطر کاهش PH معده، برای تسکین درد معده بسیار موفق عمل می‌کنند.
*رازیانه: دمنوش رازیانه به هضم غذا، نفخ و سوزش سر معده کمک می‌کند.
*کلم بروکلی: بروکلی حاوی مقادیر زیادی فیبر بوده و برای سلامت دستگاه گوارش، مفید است.
*مارچوبه: مارچوبه به هضم غذا و کاهش اسید معده کمک می‌کند.
*لوبیا سبز: لوبیا سبز برای درمان مشکلاتی مثل یبوست، زخم و رفلاکس معده مفید است.
*نارون: یک قاشق غذاخوری پودر نارون آمریکایی را در یک فنجان آب داغ به مدت ۵ دقیقه بخیسانید. این دمنوش را ۳ بار در روز بنوشید.
*تخم بارهنگ: دمنوش تخم بارهنگ به همراه عرق نعنا و عسل بنوشید.
علاوه بر موارد بالا، میوه‌هایی مثل نارگیل، خرما، انجیر، پاپایا، انواع توت، شلیل و هلو، اسیدی بودن معده را کاهش داده و برای درمان سوزش سردل مفید هستند.
تشخیص سوزش سر دل
در اغلب موارد، پزشک با معاینه و بررسی علائم، می‌تواند سوزش سر دل را تشخیص دهید ولی برخی مواقع برای اطمینان خاطر ممکن است آزمایش‌هایی تجویز شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
• آزمایش با اشعه ایکس
• آندوسکپی
• آزمایش پروب اسید سرپایی (آزمایش pH مری)
• تست تحرک مری (مانومتری مری)
• الکتروکاردیوگرام (ECG) یا تست نوار قلب
سوالات متداول
آیا سوزش سر دل خطرناک است؟
اگر گاه به گاه این مشکل را تجربه می‌کنید، سوزش سر معده، خطرناک نیست. با این حال، اگر سوزش معده مکرر و شدید دارید، با پزشک خود تماس بگیرید چون ممکن است نشانه یک بیماری مزمن مثل GERD باشد.
سوزش سر دل در کجا احساس می‌شود؟
سوزش سر دل، احساس سوزش ناراحت کننده در قفسه سینه است که می‌تواند به سمت گردن و گلو حرکت کند.
منابع: clevelandclinic / mayoclinic
