تنقلات و خوراکی های سنتی عید پای ثابت مهمانی‌ها و دورهمی‌های و دید و بازدیدهای عید نوروز هستند. انواع تنقلات و خوراکی های سنتی عید در شهرهای مختلف در این ایام در کنار شیرینی‌های رنگارنگ مخصوص عید، انواع دسر و پیش‌غذا و غذاهای عید نوروز می‌توانند لذت دورهمی‌ها را چند برابر کنند. ما در این مقاله از سرویس آشپزی در مجله کوروش به معرفی تنقلات و خوراکی های سنتی عید نوروز در شهرهای مختلف ایران می‌پردازیم تا با تهیه آنها بر اساس بودجه و ذائقه‌تان، صفای دورهمی‌هایتان را بیشتر کنید.
تنقلات چیست؟
تنقلات در اصل جمع «تنقل» و به معنی خوراکی سبک و کمی است که به عنوان میان وعده خورده می‌شود. این یعنی تنقلات جزو وعده اصلی به حساب نمی‌آیند و برای رفع موقتی گرسنگی استفاده می‌شوند. برخی از انواع تنقلات و خوراکی های سنتی، سرشار از مواد مغذی هستند و علاوه بر لذت خوردن، می‌توان از خواص و فواید آنها برای سلامتی نیز بهره برد.
معمولا تنقلات را به ۲ دسته تنقلات طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌کنند. در تنقلات طبیعی به ندرت از مواد شیمیایی استفاده می‌شود مگر این‌که برخی نگهدارنده‌ها برای خوش‌طعم‌تر یا بالاتر بردن زمان ماندگاری آنها به کار برود. در مورد تنقلات مصنوعی، خوراکی‌ها معمولا به روش کارخانه‌ای تهیه می‌شوند.
تنقلات طبیعی
میوه خشک یا چیپس میوه
برای درست کردن چیپس میوه، میوه‌ها به صورت برش‌های نازک و به روش‌های مختلف (خانگی یا کارخانه‌ای) خشک می‌شوند. تقریبا با همه میوه‌ها می‌توان چیپس درست کرد و عموما مواد مغذی آنها با وجود خشک کردن، حفظ خواهند شد.
میوههای خشک به عنوان تنقلات و خوراکی های سنتی عید، به تنهایی یا همراه با چای هم سرو می‌شوند. چیپس هلو، آلبالو، آلو، کیوی، آناناس، گلابی، سیب و … انواع میوههای خشک هستند که برای دورهمی‌های عید می‌توانید آنها تهیه کنید.
قیسی و برگ زردآلو
«قیسی» با برگه زردآلو علاوه بر طعم خاص و خوشمزه، خواص بسیاری هم دارد، به همین خاطر هم جای خود را در میان تنقلات و خوراکی های سنتی و محبوب عید باز کرده است. از این خوراکی خوشمزه به خاطر مسهل بودن و بهبود دهنده دستگاه گوارش هم استفاده می‌شود. همچنین برای کاهش کلسترول بد بعد از شام یا ناهار سنگین، سرو می‌شود.
لواشک
انواع «لواشک» با طعم‌های مختلف، هم مطلوب و مورد پسند کودکان هستند و هم بزرگسالان به آنها روی خوش نشان می‌دهند. لواشک‌ها از میوههای مختلف مثل آلو، زردآلو، قیسی، کیوی، آلوچه، آلو سیاه، سیب و … درست می‌شوند و بنا به سلیقه می‌توان آنها را به صورت شور، ترش یا شیرین تهیه کرد.
درست کردن لواشک در خانه هم کار چندان سختی نیست و کافی است پوره میوههای جوشانده را خشک کنید تا یک لواشک خانگی و سالم داشته باشید.
آلبالو خشک
آلبالو خشک یکی از تنقلات و خوراکی‌های سنتی خوشمزه و پرخاصیت است که افراد زیادی آن را دوست دارند. این میوه هم علاوه بر طعم خوشمزه خواص زیادی از جمله کاهش کلسترول، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، بهبود گردش خون، کاهش قند خون و … دارد. البته چون آلبالو خشک‌های صنعتی یا کارخانه‌ای نمک زیادی دارند، بهتر است افراد با فشار خون بالا در خوردن آن تعادل را رعایت کنند.
قره قروت
احتمالا می‌دانید که قره قروت به عنوان یکی از تنقلات و خوراکی های سنتی عید، از شیر یا فرآورده‌های آن گرفته می‌شود. برای درست کردن این تنقلات خوشمزه، شیر، دوغ یا ماست را به قدری می‌جوشانند تا یک مایه جامد باقی بماند. قره قروت یکی از خوراکی‌هایی است که برای افراد دارای کمبود کلسیم و پوکی استخوان توصیه می‌شود.
همچنین قره قروت سرشار از ویتامین D است و به ضدعفونی کردن دستگاه گوارش و پیشگیری از رشد باکتری‌ها کمک می‌کند. برای خواندن روش‌های درست کردن تهیه قره قروت روی لینک مطلب طرز تهیه قره قروت کلیک کنید.
بستنی
بستنی‌ها علاوه بر این که جزو تنقلات و خوراکی های سنتی عید به حساب می‌آیند، به عنوان دسر و بعد از شام هم سرو می‌شوند. در میان بستنی‌ها، بستنی سنتی با تکه‌های خامه و طعم زعفرانی بین مردم محبوبیت بیشتری دارد ولی دیگر بستنی‌ها مثل بستنی وانیلی، شکلاتی، بستنی‌های چوبی، مگنوم و … هم طرفداران زیادی دارند. شما هم می‌توانید از بستنی برای لذت بردن از جمع و دورهمی‌های خانوادگی استفاده کنید.
انواع آجیل
آجیل‌ها طیف وسیعی از خوراکی‌ها را تشکیل می‌دهند و اتفاقا وجود آنها در میان خوراکی‌های عید بسیار مرسوم است. این تنقلات به خاظر مغذی بودن، از سودمندترین تنقلات برای کودکان و بزرگسالان هستند. متداول‌ترین آجیل‌ها شامل موارد زیر هستند:
• انواع تخمه (تخمه کدو، آفتابگردان، هندوانه، جابانی یا ژاپنی)
• تخم کتان
• توت سفید
• مغز بادام و گردو
• مغز فندق
• سنجد
• پسته
• کشمش
تنقلات و خوراکی های سنتی و ایرانی برای عید نوروز
در کنار تنقلات، برخی شیرینی‌های سنتی و آبنبات‌ها به عنوان تنقلات و خوراکی های سنتی برای پذیرایی عید به کار می‌روند که گاهی اوقات مختص یک شهر یا منطقه خاص هستند. البته شما هم در هر گوشه از ایران زندگی می‌کنید، می‌توانید از آنها به عنوان تنقلات برای پذیرایی عید استفاده کنید.
برنجک
برنجک نوعی برنج پفی است که در دسته تنقلات و خوراکی‌های سنتی قرار دارد. برنجک حالتی ترد و خوشمزه دارد. برخلاف این که خیلی از افراد برنجک را به صورت آماده از بیرون تهیه می‌کنند، اما طرز تهیه برنجک در خانه بسیار ساده است و شما می‌توانید آن را همراه با روغن یا بدون روغن آماده کنید.
برنجک درواقع برنج بو داده شده است که برای درست کردن آن از انواع برنج دانه بلند و نیم دانه استفاده می‌شود. اگر برای تهیه برنجک از برنج دانه درشت استفاده کنید، طعم و ظاهر برنج شما بسیار جذاب‌تر خواهد شد. برای درست کردن این برنجک خوشمزه می‌تواند از برنج‌های باقی مانده از وعده ناهار یا شام استفاده کنید. برای خواندن مراحل طرز تهیه برنجک روی لینک مطلب کلیک کنید.
شاهدانه بو داده
شاهدانه یکی دیگر از تنقلات عید نوروز با ارزش غذایی بالا منبع غنی آنزیم، نشاسته و چربی‌های غیراشباع است. طرز تهیه شاهدانه بو داده نمکی، باید ابتدا شاهدانه‌ها را شسته و بعد در مقداری آب خیس کنید. بعد از آبکش کردن شاهدانه‌ها و از دست دادن آب اضافی، آنها را در تابه با کمی روغن تفت دهید.
سپس مقداری نمک و آب را با هم مخلوط کرده و به شاهدانه در حال تفت اضافه کنید. برای خواندن ادامه مراحل طرز تهیه شاهدانه روی لینک مطلب کلیک کنید.
انوع نقل و شکر پنیر
اصالت نقل و شکر پنیر را بیشتر متعلق به شهرهای ترک زبان و ارومیه برمی‌گردانند ولی این خوراکی شیرین و خوشمزه را می‌توانید در همه شهرها با طعم‌های مختلف مثل نقل با طعم هل، گلاب، پسته، نارگیل و … خریداری کنید. حتی درست کردن آن در خانه هم می‌تواند علاوه بر جذاب بودن، خیال شما را بابت سالم بودن، راحت کند. این شیرینی از محلول غلیظ شکر، آب و چاشنی‌های معطر تهیه می‌شود. نقل‌‌ها معمولا در کنار چای سرو می‌شوند. انواع نقل جزو شیرینی‌های سنتی ارومیه برای عید هستند.
سوهان
ناگفته پیداست که سوهان سوغات شهر قم است. ماده اصلی این شیرینی یا تنقلات، سبوس گندم است و در آن از مغز پسته و بادام هم استفاده می‌شود. سوهان جزو تنقلات سنتی عید شهرهای اصفهان و قم است. برای خواندن روش‌های درست کردن سوهان روی مطلب طرز تهیه سوهان کلیک کنید.
پشمک
کافی است سری به شیرینی‌فروشی‌های شهرتان بزنید تا تنوع پشمک‌ها را از نزدیک ببینید. اصالت پشمک به شهر یزد برمی‌گردد. البته شما هم به راحتی می‌توانید این تنقلات را در خانه با مواد ساده و در دسترس و به شکل و رنگ دلخواه تهیه کنید. انواع پشمک از جمله خوراکی‌های سنتی عید در شهر یزد است. برای خواندن مطلب شیرینی‌های سنتی یزد برای عید روی لینک مطلب کلیک کنید.
گز اصفهان و کرمان
گز ساده و آردی هم از معروف‌ترین سوغاتی‌های اصفهان و کرمان است که ساختاری شبیه نوقای تبریز دارد و در کنار چای یا به تنهایی سرو می‌شود. در مورد گزها، هر چه میزان پسته و بادام و گردوی به کار رفته در آنها بیشتر باشد، گران‌تر و البته خوشمزه‌تر است. «گز انگبین» معروف‌ترین نوع گز اصفهان شناخته می‌شود.
پولکی
در کنار گز، شیرینی پولکی هم از دیگر سوغاتی‌ها و تنقلات و خوراکی های سنتی خوشمزه عید است که طرفداران زیادی دارد. پولکی شکل و شمایلی شبیه آبنبات دارد و معمولا در آن از کنجد هم استفاده می‌شود. پولکی را همراه با چای سرو می‌کنند. پولکی جزو شیرینی‌های سنتی عید در اصفهان است.
مسقطی
لاری‌ها و در کل استان فارسی‌ها، مسقطی را به عنوان یکی از تنقلات خوشمزه و پای ثابت مهمانی‌ها و دورهمی‌هایشان سرو می‌کنند. لاری‌ها به مسقطی «حلوا مقراضی» هم می‌گویند و آن را به مناسبت‌های مختلف در مهمانی‌های شادی و جشن، عید، شب یلدا و حتی مراسم عزاداری هم سرو می‌کنند.
ماده اصلی این تنقلات خوشمزه که در طعم‌ها و رنگ‌های مختلف درست می‌شود، پودر نشاسته گندم، شکر و آب است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله طرز تهیه مسقطی لاری را بخوانید.
انواع لوکوم
به لوکوم، لوقما یا راحت الحلقوم هم گفته می‌شود. در اصل لوکوم یکی از تنقلات و خوراکی های سنتی عید در شهرهای ترک زبان است و با چای سرو می‌شود. لوکوم‌ها در رنگ‌ها و با طعم‌های مختلف درست می‌شوند و طرز تهیه لوکوم در خانه هم اصلا کار سختی نیست. حتی می‌توانید در آنها از مغزهای مختلف هم استفاده کنید و به طعم آنها تنوع بدهید.
باسلوق گردویی
باسلوق گردویی یکی از محبوب‌ترین تنقلات و خوراکی‌های سنتی عید در شهرهای مختلف ایران است که معمولا در ترکیب آجیل عید هم آن را می‌توانید پیدا کنید. درست کردن باسلوق نیاز به فر ندارد و به همین دلیل یک شیرینی محبوب خانگی برای عید است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله طرز تهیه باسلوق گردویی را بخوانید.
تنقلات صنعتی
در کنار تنقلات و خوراکی‌های سنتی عید، تنقلات صنعتی هم به مرور بین مردم طرفداران خودشان را پیدا کرده‌اند. البته برخی از این تنقلات به خاطر استفاده از مواد و نگهدارنده‌های مضر یا مواد غیر سالم، منتقدانی دارند و خوردن آنها توصیه نمی‌شود. در کل در میان تنقلات، خوردن این خوراکی‌های عید را در اولویت آخر قرار دهید.
پفیلا یا پاپ کورن
پفیلا یا پاپ کورن را اگر بتوانید خودتان در خانه و به شیوه سنتی درست کنید، حتما می‌توانید از خواص آن برای سلامتی هم بهره ببرید. پفیلا در اصل همان دانه ذرت است که سرشار از فیبر، ریز مغذی‌ها و مواد معدنی است. برای طعم‌دار کردن پفیلا از چاشنی‌های مختلف استفاده می‌شود.
چیپس و پفک
معمولا کودکان به این تنقلات، بیشتر روی خوش نشان می‌دهند ولی بهتر است خوردن آنها را به کمترین میزان برسانید. این تنقلات و خوراکی های عید هم در طعم‌های مختلف تهیه می‌شوند و طیف وسیعی از مزه‌ها را برای انواع سلیقه‌ها پوشش می‌دهند. بهتر است روش تهیه چیپس خانگی را امتحان کنید.
پاستیل
به پاستیل «آبنبات ژله‌ای» هم گفته می‌شود و از شکر، شربت گلوکز، ژلاتین، رنگ‌های خوراکی و طعم‌دهنده‌های مختلف برای درست کردن آنها استفاده می‌شود. برای طعم دادن به این تنقلات، از عصاره میوه‌ها یا نوشابه هم استفاده می‌شود. استفاده از ژلاتین هم باعث کشدار و ژله‌ای شدن بافت پاستیل می‌شود. در سال‌های اخیر پاستیل هم جزو تنقلات عید فروخته می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم روش تهیه پاستیل در خانه را هم امتحان کنید.
تنقلات صنعتی دیگر
در کنار تنقلات و خوراکی های صنعتی و کارخانه‌ای مخصوص عید، خوراکی‌های زیاد دیگری هم هستند که طرفداران پروپاقرصی دارند. از میان این تنقلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• چوب شور
• اسمارتیز
• انواع شکلات وانیلی و کاکائویی
• شوکو بیسکویت
• بیسکویت و کوکی
بیشتر بخوانید: ترفندهای درست کردن آجیل ارزان برای عید
سوالات متداول
به چه خوراکی‌های تنقلات می‌گویند؟
در کنار شیرینی‌ها، به خوراکی‌هایی که به عنوان میان وعده یا یک خوراکی سبک برای سیر کردن موقتی یا در دورهمی‌ها خورده می‌شود، تنقلات گفته می‌شود.
تنقلات و خوراکی های سنتی شهرهای مختلف برای عید نوروز شامل چه مواردی می‌شود؟
گز، پولکی، پشمک، نوقا، لوکوم، مسقطی، سوهان، باسلوف و … جزو تنقلات محبوب عید در شهرهای مختلف ایران به حساب می‌آیند.
