علائم گرمازدگی و نیز روش های درمان گرمازدگی را بلد هستید؟ «گرمازدگی» از رایج ترین بیماری‌های فصل تابستان است. اما خوشبختانه با برخی راهکارها می‌توان از ابتلا به گرمازدگی پیشگیری کرد. در این نوشتار به شما می‌گوییم درجات مختلف گرمازدگی، علائم گرمازدگی و راهکارهای رفع گرمازدگی در بزرگسالان چه چیزهایی هستند، قدیمی‌ها برای مقابله با گرمازدگی چه می‌کردند، برای گرمازدگی چه بخورید، چه بنوشید، چه بپوشید، چه ساعتی از منزل بیرون بروید و چگونه از خودتان در برابر اشعه‌های مضر خورشید مراقبت کنید تا گرمازده نشوید. برای این‌که همه این‌ها را در مجله کوروش بخوانید با سرویس سلامت همراه باشید.
چه زمانی گرمازدگی رخ می‌دهد؟
گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن قادر به دفع گرما نیست. در نتیجه دمای بدن تا حدود ۴۰ سانتی‌گراد یا بالاتر، افزایش می‌یابد. معمولا گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن در اثر قرارگیری طولانی‌مدت در محیط‌های گرم و مرطوب، به ویژه هنگام انجام فعالیت بدنی سنگین، نتواند به طور موثر گرمای اضافی را از طریق تعریق و جریان خون به سطح پوست دفع کند. این حالت اغلب در شرایطی پیش می‌آید که هوا گرم و بدون تهویه است؛ بدن به اندازه کافی مایعات دریافت نکرده؛ یا فرد لباس‌های سنگین و غیرقابل تنفس به تن دارد. عواملی مانند کم‌آبی، ناتوانی در تنظیم دما (در کودکان و سالمندان)، مصرف برخی داروها و بیماری‌های مزمن، خطر بروز گرمازدگی را افزایش می‌دهند.
در مجموع، گرمازدگی بین بیماران قلبی یا افراد مبتلا به امراض مزمن، کودکان، زنان یائسه، افراد مبتلا به دیابت و بیماری‌های کلیوی و تنفسی و همچنین، افراد دارای اضافه وزن شایع‌تر است.
از سوی دیگر، افراد سالم با وزن متعادل و سن کمتر معمولا در زمان انجام فعالیت‌های سنگین مثل ورزش کردن در هوای گرم اتفاق می‌افتد. رایج‌ترین دلیل این اتفاق هم این است که این گونه فعالیت‌ها در دمای بالا، بدن را به شدت دچار کم‌آبی می‌کنند.
درجات مختلف گرمازدگی کدامند؟
گرمازدگی بر اساس شدت علائم و آسیب وارد شده به سیستم‌های بدن، به سه درجه تقسیم می‌شود. شناخت این درجات به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت این عارضه کمک می‌کند:
گرمازدگی خفیف (Heat Stress / Pre-heat exhaustion)
«گرمازدگی خفیف» حالتی است که بدن در اثر قرار گرفتن در محیط گرم یا انجام فعالیت بدنی در گرما، دچار استرس گرمایی می‌شود؛ اما هنوز توانایی تنظیم دمای خود را حفظ کرده است. از رایج‌ترین علائم گرمازدگی خفیف می‌توان به مواردی مانند تعریق شدید، خستگی خفیف، سردرد ملایم و احساس تشنگی اشاره کرد. استراحت در محیط خنک و مصرف مایعات، معمولا به سرعت موجب بهبود نشانه های گرمازدگی خفیف می‌شوند.
در صورت بروز گرمازدگی خفیف، کمبود آب و املاح ناشی از تعریق زیاد موجب احساس درد در نواحی شکم، بازو و ساق پا می‌شود. در این صورت، حتما فعالیت خود را قطع کنید. آب خنک حاوی املاح بنوشید و عضلات دردناک را کشش دهید.
گرمازدگی متوسط (Heat Exhaustion)
«گرمازدگی متوسط» وضعیتی است که بدن به دلیل ناتوانی نسبی در دفع موثر گرما، دچار اختلال در عملکرد سیستم گردش خون و تنظیم دما می‌شود. علائمی مانند تهوع، سرگیجه، تعریق شدید، ضعف عضلانی و کاهش هوشیاری خفیف از رایج‌ترین نشانه های گرمازدگی متوسط است. توجه داشته باشید، این حالت نیازمند مداخله فوری و انجام اقداماتی مانند خنک‌سازی، آبرسانی و توقف فعالیت بدنی است تا از پیشرفت عارضه و تبدیل آن به گرمازدگی شدید یا سکته گرمایی جلوگیری شود.
برای درمان خانگی گرمازدگی متوسط، نوشیدن آب بدون املاح بسیار مفید است. در این حالت حتما فرد را به مکان خنک ببرید و به او آب سرد بدهید؛ البته در صورتی که فرد هنوز هوشیار باشد. سپس، لباس‌های فرد را بیرون بیاورید و با یک حوله خیس بدن او را کمپرس خنک کنید. سپس، حتما فرد را نزد پزشک ببرید.
گرمازدگی شدید یا سکته گرمایی (Heat Stroke)
«گرمازدگی شدید» یا «سکته گرمایی» مرحله بحرانی گرمازدگی است که در آن سیستم تنظیم دمای بدن از کار می‌افتد و دمای مرکزی بدن به طور خطرناکی بالا می‌رود و به بیشتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. این وضعیت با علائمی مانند پوست خشک و داغ، اختلال در هوشیاری، تشنج یا حتی کما همراه است.
توجه داشته باشید، گرمازدگی شدید یکی از خطرناک‌ترین عارضه‌هایی است که زندگی فرد را تهدید می‌کند. بنابراین در این حالت، انجام اقدامات اورژانسی فوری برای خنک‌سازی و انتقال فرد به مرکز درمانی حیاتی است.
به عبارت دیگر، وقتی که فردی دچار گرمازدگی شدید می‌شود، دمای بدن او به بالاتر از ۴۰ درجه می‌رسد و ممکن است دچار تهوع، سردرد، سرگیجه، از حال رفتن و کما شود. در این صورت، باید سریعا با اورژانس تماس بگیرید. یک وان آب یخ درست کنید و تمام لباس‌های فرد را بیرون بیاورید. سپس فرد گرمازده را در آن قرار دهید. یخ‌ها را در قسمت‌های زیر بغل، کشاله ران و گردن بیمار قرار دهید.
در ادامه این مقاله علائم گرمازدگی در بزرگسالان را به طور مفصل توضیح می‌دهیم.
رایج‌ترین علائم گرمازدگی بزرگسالان چیست؟
زمانی که در هوای گرم، بیش از حد در معرض گرما و تابش نور خورشید قرار می‌گیرید سیستم تنظیم کننده دمای بدن مختل می‌شود و در این حالت بدن نمی‌تواند گرمای اضافی را دفع کند، در نتیجه بدن بیش از حد گرم می‌شود و اندام‌های مختلف بدن آسیب می‌بینند. در این میان اتفاقی که قابل پیش بینی است مواردی چون گرمازدگی، خستگی گرمایی و سکته گرمایی است.
از جمله علائم گرمازدگی در بزرگسالان در فصل تابستان عبارت‌اند از:
تغییر در رنگ پوست
پوست خشک و داغ، عرق نکردن، قرمز شدن پوست و سپس رنگ پریده یا کبود شدن تدریجی آن از جمله علامت‌های گرمازدگی هستند.
گرفتگی عضلات
این نوع گرفتگی عضلات با ماساژ رفع نمی‌شود و به فرد گرمازده باید مقداری آب و نمک بخورانید.
دمای بالای بدن
دمای طبیعی بدن بین ۳۷ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد است. بالا رفتن دمای بدن تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد و حتی بیشتر نشان می‌دهد که بدن دچار گرمازدگی شده است. درواقع قرار گرفتن در هوای گرم موجب افزایش دمای طبیعی بدن می‌شود. در این شرایط حتی با دست زدن به پوست فرد می‌توانید داغی بدن را تشخیص دهید.
تغییر وضعیت ذهنی یا رفتاری
احساس گیجی، بی‌قراری، حرف زدن به صورت نامفهوم، تحریک‌پذیری، هذیان گفتن، تشنج و کما همگی از علائم گرمازدگی در فرد هستند.
تغییر در میزان تعریق
پوست افرادی که دچار گرمازدگی می‌شوند، معمولا خشک و گرم است. درواقع زمانی که فرد، گرمازده است، پوست خشک می‌شود و رطوبت و تعریق پوست کاهش پیدا می‌کند.
تهوع و استفراغ
فردی که دچار گرمازدگی شده است، ممکن است در معده خود احساس بدی داشته باشد یا استفراغ کند. درواقع گرمازدگی موجب کاهش اشتها، حالت به هم ریختن معده و تهوع در برخی افراد می‌شود.
قرمز شدن پوست
قرمز شدن رنگ پوست یکی از مهم‌ترین نشانه‌های گرمازدگی است. با افزایش دمای بدن ممکن است پوست قرمز و برافروخته به نظر برسد.
تنفس سریع و پی‌درپی
یکی دیگر از علائم گرمازدگی، تنفس سریع و کم عمق است. بیشتر افرادی که گرمازده می‌شوند در نفس کشیدن نیز دچار مشکل می‌شوند و تند تند نفس می‌کشند.
احساس تپش قلب و نبض سریع و ضعیف
گرمازدگی موجب می‌شود تا فرد تپش قلب خود را احساس کند. این موضوع به دلیل افزایش فشار بر قلب ایجاد می‌شود که سعی دارد به خنک کردن بدن شما کمک کند. همچنین گرمازدگی باعث بروز حالت نبض سریع و ضعیف در فرد می‌شود.
سردرد گرمازدگی تپنده ناشی از کمبود آب
بیشتر افرادی که در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند، سردردهای گرمایی آزاردهنده‌ای را تجربه می‌کنند که در بسیاری از مواقع این «سردردهای تپنده» ناشی از کمبود آب هستند. افرادی که به میگرن مبتلا هستند نیز ممکن است با گرمازدگی دچار سردرد میگرنی شوند.
علاوه بر این گشادی مردمک چشم، گیجی، گرفتگی عضلات پا، پرخاشگری، سستی و بی‌حالی و تشنج از دیگر نشانه‌های گرمازدگی هستند. مرحله آخر گرمازدگی سکته گرمایی است.
علائم گرمازدگی در کودکان و نوزادان
علائم گرمازدگی نوزادان و کودکان ممکن است به صورت ظریف‌تر و گاه مبهم ظاهر شود؛ اما گرمازدگی کودکان و نوزادان به مراتب خطرناک‌تر از گرمازدگی در بزرگسالان است و باید به سرعت تشخیص داده شود. این علائم شامل بی‌قراری یا خواب‌آلودگی غیرطبیعی، پوست گرم، مرطوب یا به‌ندرت خشک، چهره برافروخته، افزایش حرارت بدن، کاهش اشتها، تنفس سریع، خشکی دهان و لب‌ها، گریه بدون اشک (نشان‌دهنده کم‌آبی) و در موارد شدید، بی‌حالی یا حتی تشنج است.
همچنین، در نوزادان ممکن است ملاج سر یا فونتانل (Fontanelle) فرورفته شود. با توجه به ناتوانی کودک در بیان نشانه‌ها، توجه دقیق والدین به تغییرات رفتاری و فیزیکی بسیار ضروری است.
گرمازدگی در نوزادان و کودکان به دلایل مختلف از جمله قرار گرفتن کودک یا نوزاد به مدت طولانی در معرض هوای گرم، دمای بالای یا در مجاورت تابش مستقیم نور آفتاب اتفاق می‌افتد. همچنین، اگر کودک در دمای بالا فعالیت بدنی زیادی انجام دهد و در عین حال آب و مایعات کمی بنوشد، بدن او دچار کم آبی می‌شود و احتمالا گرمازده می‌شود.
برای مطالعه علائم گرمازدگی در نوزادان و کودکان و روش‌های درمان و مقابله با آن روی لینک مطلب آن کلیک کنید.
بهترین غذاها، میوه‌ها و نوشیدنی‌ها برای درمان گرمازدگی
برای درمان گرمازدگی چه بخوریم؟ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای مقابله با علائم گرمازدگی و رفع گرمازدگی راهکارهای جالبی داشتند. درمان گرمازدگی در طب سنتی عموما با خوراکی‌هایی که طبع خنک دارند انجام می‌شود. قدیمی‌ها برای درمان گرمازدگی و درمان کم آبی بدن در اولین قدم شربت‌های ضد عطش و خنک طبیعی میل می‌کردند.
نوشیدنی های سنتی برای گرمازدگی
از جمله نوشیدنی‌های سنتی برای مقابله با گرمازدگی در فصل تابستان عبارتند از:
- آب خنک (نه یخ)
- دوغ کم‌نمک
- آب نارگیل تازه
- آب میوه‌های طبیعی رقیق‌شده (بدون شکر زیاد): مانند آب هندوانه، خیار، یا پرتقال.
- شربت آبلیمو با کمی عسل یا نمک
- عرق کاسنی یا عرق بیدمشک
در صورت تمایل گلاب، آبلیمو، نبات، خاکشیر و تخم شربتی و عرق نعناع را به صورت حضوری یا اینترنتی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش خریداری کنید.
غذاها و خوراکی‌های مفید برای گرمازدگی
در هنگام گرمازدگی، لازم است از خوردن غذاهای چرب، سرخ‌کردنی، شیرینی‌جات زیاد و نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا بسیار شیرین خودداری کنید. در ضمن، وعده‌های غذایی شما باید سبک، خنک و در حجم کم ولی مکرر باشند. مصرف نمک به اندازه هم برای جبران الکترولیت (با نظر پزشک) مفید است. از جمله مواد غذایی که اجداد ما برای مقابله یا پیشگیری از گرمازدگی در فصل تابستان بیشتر مصرف می‌کردند عبارتند از:
- آبدوغ خیار
- دوغ تازه بدون گاز
- ماست و نعناع یا ماست و پونه که به داروی درمان گرمازدگی مشهور است.
- خوراک عدسی
- عناب
- سماق به خاطر خواص سماق
- انواع سوپ
- انواع آش رقیق
- انواع فرنی یا حریره سرد
- سبزیجات بخارپز یا خام
- غذاهای برنجی سبک مثل آلبالو پلو و عدس پلو
- انواع غذاهای تند
در صورت تمایل انواع نوشیدنی لبنی از جمله دوغ بدون گاز، ماست، سماق و سبزی خشک نعناع را به صورت حضوری یا اینترنتی از افق کوروش خریداری کنید.
انواع شربت و میوه‌های خنک
اگر گرمایی مزاج و البته صفراوی مزاج هستید بهتر است برای رفع سریع گرمازدگی در فصل تابستان رژیم تابستانی برای پیشگیری از گرمازدگی را رعایت کنید. همچنین مصرف این مواد غذایی را در برنامه خودتان بگنجانید:
- میوه هندوانه
- شربت سکنجبین و خیار
- سکنجبین و کاهو
- آب انار تازه
- آب آلبالو و شربت آلبالو کم شکر
- آب آلو
- هویج تازه و پخته
- شربت تمرهندی که ترکیب آب و تمرهندی است
- میوه‌های ترش مزه مثل میوه آلبالو
- انواع هلو، خیار، انواع گلابی، توت فرنگی، انواع انگور، طالبی و هندوانه جزو بهترین میوه‌ها برای درمان و پیشگیری از گرمازدگی هستند.
در صورت تمایل انواع شربت و آبمیوه را به صورت حضوری یا اینترنتی از فروشگاه‌های افق کوروش خریداری کنید.
راهکارهای مفید برای پیشگیری و درمان گرمازدگی در فصل تابستان
پیشگیری از گرمازدگی در هوای گرم، مهم‌ترین کاری است که باید در روزهای گرم تابستان انجام دهید. در ادامه می‌توانید با روش‌های جلوگیری از گرمازدگی آشنا شوید.
لباس مناسب بپوشید
برای این‌که در فصل تابستان گرمازده نشوید لباس‌های نخی و سبک بپوشید، به خصوص زمانی که قرار است ساعات طولانی بیرون از خانه و در زیر آفتاب گرم تابستان قرار بگیرید. لباس‌های تنگ و پلاستیکی بدترین نوع لباس هستند. لباس‌های نخی و روشن بپوشید، لباس‌های تیره گرما را بیشتر به خود جذب و سیستم خنک‌کننده بدن را مختل می‌کنند.
از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید
حتما از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید. شاید استفاده از عینک آفتابی راهکاری شیک و غیرضروری به نظر برسد اما یک عینک آفتابی استاندارد ۹۰ تا ۱۰۰ درصد از آسیب چشم‌ها و پوست نازک اطراف چشم در برابر اشعه مضر آفتاب جلوگیری می‌کند.
از کلاه لبه‌دار استفاده کنید
برای پیشگیری از گرمازدگی از کلاه آفتابگیر و لبه‌دار استفاده کنید. کلاه تا حد زیادی از پوست صورت شما در برابر آفتاب محافظت می‌کند. علاوه بر این کلاه از تابش مستقیم آفتاب به سرتان جلوگیری می‌کند و مانع سردرد و سرگیجه در اثر تابش مستقیم نور خورشید می‌شود.
کرم ضدآفتاب را فراموش نکنید
حتما از کرم ضد آفتاب استاندارد با spf مناسب استفاده کنید. پوست شما با قرارگیری در معرض تابش آفتاب دچار لک، چروک و پیری زودرس می‌شود. بنابراین، ۲۰ دقیقه قبل از خروج از خانه از یک کرم ضد آفتاب استاندارد با SPF حداقل ۳۰ استفاده کنید.
برای تمام قسمت‌های بدن که در معرض آفتاب هستند مثل دست‌ها، صورت و گردن حتما ضد آفتاب بزنید. اگر قصد رفتن به کنار دریا را دارید حتما از کرم ضدآفتاب ضدآب استفاده کنید و تمام قسمت‌های در معرض آفتاب را با کرم ضدآفتاب بپوشانید. برای محافظت لب‌ها در برابر آفتاب هم از بالم لب (طرز تهیه بالم لب در خانه) حاوی ضدآفتاب استفاده کنید.
در صورت تمایل برای خرید کرم ضدآفتاب به صورت حضوری یا اینترنتی از فروشگاه‌های افق کوروش اقدام کنید.
حتما بخوانید: چگونه یک تیپ تابستانی شیک و خنک داشته باشیم
نوشیدنی‌های نامناسب برای گرمازدگی را کنار بگذارید
الکل و کافئین مصرف نکنید. الکل به طرز وحشتناکی بدن را دهیدراته و خشک می‌کند. کافئین هم مثل یک دستگاه مکش قوی تمام آب بدن را جذب می‌کند. پس در فصل تابستان مصرف چای و قهوه را به حداقل برسانید. اگر اهل خوردن چای هستید به ازای هر یک لیوان چای کمرنگ، دو لیوان آب بنوشید.
مصرف غذاهای چرب را کاهش دهید
غذا و گوشت‌های کم‌چرب میل کنید. غذاهای سرخ کرده و چرب آب بدن را کم می‌کنند و برای گرمازدگی نامناسب هستند. بهتر است از گوشت‌های کم‌چرب و غذاهای پخته و گریل استفاده کنید. انواع گوشت سفید مثل گوشت ماهی به خصوص گوشت مرغ آبپز یا کبابی، ماهی سالمون کبابی و پخته یا گریل از جمله بهترین غذاها برای فصل تابستان هستند. در کنار انواع غذاهای گوشتی از انواع سبزیجات پخته و گریل مثل هویج، کرفس، لوبیا سبز، نخود‌فرنگی و ذرت و … غافل نشوید تا گرمازده نشوید.
در صورت تمایل گوشت مرغ و ماهی تازه را از فروشگاه‌های افق کوروش به روش‌های خرید حضوری یا اینترنتی تهیه کنید.
غذاهای تند برای گرمازدگی مناسب هستند
در زمان مسافرت برای پیشگیری از گرمازدگی کمتر در رستوران‌های بین‌راهی غذا بخورید و بیشتر خودتان پخت و پز کنید. برای درمان گرمازدگی غذاهای تند بخورید. شاید برایتان جالب باشد که بدانید استفاده از غذاهای تند در فصل تابستان باعث می‌شود بهتر عرق کنید و دچار گرمازدگی نشوید.
در کنار غذا و همراه با سالاد از انواع فلفل استفاده کنید. مصرف متعادل ادویه‌هایی مثل زنجبیل تازه، فلفل قرمز، کاین و فلفل سیاه ابتدا شما را گرم و سپس بدنتان را خنک می‌کند.
از خوراکی‌های خنک و آبرسان استفاده کنید
استفاده از خوراکی‌های خنک و آبرسان در فصل تابستان نه تنها به کاهش دمای داخلی بدن کمک می‌کند، بلکه با جبران آب و الکترولیت‌های از دست رفته، از بروز گرمازدگی پیشگیری می‌کند. میوه‌هایی مانند هندوانه، خیار، طالبی و خربزه، سرشار از آب، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که بدن را همزمان خنک و تقویت می‌کنند.
مصرف لبنیات سرد مانند ماست و دوغ کم‌نمک نیز موجب خنک شدن سیستم گوارشی و تامین سدیم و پتاسیم می‌شود. خوراکی‌های سبک و آبدار هضم آسان‌تری دارند و فشار اضافی به بدن وارد نمی‌کنند؛ بر خلاف غذاهای سنگین یا چرب که موجب تولید گرمای بیشتر می‌شوند. این نوع تغذیه به ویژه در وعده‌های سبک بین‌روزی بسیار مفید است و کمک می‌کند تا بدن در برابر گرمای شدید بهتر مقاومت کند.
آب فراوان بنوشید
براساس توصیه‌های پزشکان برای درمان علائم گرمازدگی باید آب زیاد بخورید. به هیچ‌وجه خودتان را تشنه نگه ندارید و نگذارید که حسابی تشنه شوید بعد آب بخورید. در فصل تابستان حتما روزانه ۸ لیوان آب بنوشید تا بدن به اصطلاح دهیدراته یا کم‌آب نشود. یکی از مهم‌ترین علت‌های گرمازدگی کم آب خوردن و کم شدن آب بدن در فصل تابستان است.
صورت، بدن، زیر بغل و کشاله‌های ران را خنک کنید
راهکار بعدی که باید برای درمان گرمازدگی انجام دهید، شستن صورت و بدن با آب خنک یا قرار دادن یک پارچه خیس روی صورت و بدن است. می‌توانید برای خنک کردن بدن، کیسه یخ را روی بدن به خصوص زیربغل و کشاله‌های ران خود قرار دهید. این کار موجب کاهش دمای بدن و رفع گرمازدگی می‌شود. قرار گرفتن در وان آب خنک و همچنین دوش گرفتن با آب ولرم نیز می‌تواند به کاهش علائم گرمازدگی و درمان این مشکل کمک کند.
در ساعات مناسب از منزل خارج شوید
در ساعاتی که تابش نور خورشید و اشعه‌های ماورابنفش در بیشترین حالت خود به سر می‌برند تا آن‌جا که امکان دارد از خانه یا محل کار خود خارج نشوید. این ساعات به طور معمول بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر هستند. در این مدت در یک فضای سرپوشیده مثل منزل یا محل کار خود بمانید و آب، غذا و نوشیدنی‌های مناسب فصل تابستان را بنوشید، کارهای‌تان را انجام دهید و اگر فرصتش را دارید یک چرت بخوابید.
در فصل تابستان ممکن است عرق‌سوز هم بشوید، در این صورت برای درمان عرق سوز شدن محل عرق‌سوز شده را با آب و صابون ملایم بشورید و از کرم‌های ضدسوختگی استفاده کنید. در سفرهای تابستانی همیشه کرم ضدسوختگی برای مواقع عرق‌سوز شدن همراه داشته باشید. عرق سوز شدن یکی از علائم گرمازدگی است.
به سایه پناه ببرید
اگر شغل‌تان به نحوی است که مجبورید ساعات زیادی را در فضای باز بگذرانید حتما توصیه‌های ایمنی را برای فرار از گرما و درمان گرمازدگی جدی بگیرید. بین ساعات ۲ تا ۴ بعد از ظهر حتی‌المقدور در معرض تابش مستقیم نور آفتاب قرار نگیرید. به مکان‌های سرپوشیده و خنک یا پارک و فضای سبز بروید و کمی استراحت کنید و آب بنوشید.
اگر مجبورید در فضای باز باشید از کلاه استفاده کنید، لباس نخی بپوشید، در سایه راه بروید، حتما از کرم ضد آفتاب و عینک آفتابی استفاده کنید و یک بطری آب خنک همراه داشته باشید.
به یاد داشته باشید که علائم گرمازدگی در بزرگسالان و گرمازدگی در کودکان را جدی بگیرید و در اولین فرصت برای رفع و درمان گرمازدگی اقدام کنید.
از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید
پرهیز از فعالیت‌های سنگین بدنی در ساعات اوج گرما، یعنی بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر، از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از گرمازدگی است؛ چراکه در این بازه زمانی، تابش آفتاب مستقیم‌تر و دمای هوا در بیشترین حد خود قرار دارد؛ این موضوع، موجب افزایش شدید دمای بدن و کاهش توانایی آن در دفع گرما از طریق تعریق می‌شود. اما ممکن است انجام فعالیت بدنی در این ساعات اجتناب‌ناپذیر باشد (مانند کارهای ساختمانی، کشاورزی یا ورزش‌های رقابتی)؛ در این صورت، باید این قبیل فعالیت‌ها را با وقفه‌های مکرر در محیطی سایه‌دار یا خنک انجام دهید.
نوشیدن مایعات کافی در فواصل منظم از دیگر راهکارهایی است که در هنگام انجام فعالیت بدنی شدید در گرما باید جدی بگیرید. در صورت مشاهده علائم خستگی یا گرمازدگی، فعالیت را بلافاصله متوقف کنید.
محیط زندگی خود را خنک نگه دارید
خنک نگه‌داشتن محیط زندگی در فصل تابستان نقش اساسی در پیشگیری از گرمازدگی دارد. این امر، به ویژه برای کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ضروری است. برای این منظور، استفاده از وسایل تهویه یا سرمازا مانند کولر یا پنکه موجب گردش هوا و کاهش دمای محیط می‌شود. کشیدن پرده‌های ضخیم یا عایق‌‌بندی پنجره‌ها به ویژه در ساعات اوج تابش آفتاب، مانع از ورود مستقیم گرما به فضای داخلی خانه می‌شود.
همچنین، خاموش‌کردن یا محدودکردن استفاده از وسایل گرمازا مانند اجاق گاز، لامپ‌های پرمصرف، اتو، سشوار یا دستگاه‌های الکترونیکی سنگین در ساعات گرم روز، به کاهش تولید گرمای داخلی کمک می‌کند. باز کردن پنجره‌ها در ساعات خنک‌تر شب یا صبح زود نیز می‌تواند به تهویه طبیعی منزل کمک کند و دمای فضای زندگی را متعادل نگه دارد.
از ماندن در خودرو دربسته خودداری کنید
اجتناب از ماندن در خودرو بسته، حتی برای چند دقیقه، یکی از حیاتی‌ترین توصیه‌ها در فصل تابستان است، زیرا دمای داخل خودرو می‌تواند در مدت زمانی بسیار کوتاه، حتی در سایه، به طرز خطرناکی افزایش یابد. در روزهای گرم، دمای داخلی یک خودروی پارک شده در کمتر از ۱۰ دقیقه ممکن است به بیش از ۴۵ درجه سانتی‌گراد برسد؛ این دما برای بدن انسان، به ویژه کودکان، سالمندان یا حیوانات خانگی، به سرعت کشنده می‌شود.
سیستم تهویه خاموش، پنجره‌های بسته و تابش آفتاب از شیشه‌ها موجب اثر گلخانه‌ای می‌شود که گرما را در فضای داخلی خودرو به دام می‌اندازد. حتی ترک‌کردن کودک یا حیوان تنها برای چند دقیقه می‌تواند منجر به گرمازدگی شدید، آسیب مغزی، یا مرگ شود. بنابراین، در روزهای گرم سال، هرگز نباید فردی حتی برای زمان کوتاه در خودرو خاموش و بسته باقی بماند.
به گروه‌های آسیب‌پذیر توجه کنید
توجه ویژه به گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن (مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، یا نارسایی کلیوی) و زنان باردار در برابر گرمازدگی بسیار ضروری است؛ زیرا این افراد به دلایل فیزیولوژیک یا شرایط بدنی خاص، توانایی کمتری در تنظیم دمای بدن و مقابله با گرمای شدید دارند.
کودکان به دلیل سطح بالاتر متابولیسم و عدم توانایی در بیان علائم، و سالمندان به علت کاهش حس تشنگی، ضعف عملکرد غدد عرق و مصرف داروهای خاص، در برابر کم‌آبی و افزایش دمای بدن آسیب‌پذیرترند. بیماران مزمن ممکن است به دلیل مصرف داروهایی که تعریق را کاهش یا ادرار را زیاد می‌کند، زودتر دچار اختلال گرمایی شوند.
همچنین، زنان باردار به علت افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی، در معرض فشار گرمایی بیشتری قرار دارند. مراقبت پیوسته، تغذیه مناسب، مصرف منظم مایعات و محدودکردن مواجهه با گرما برای این گروه‌ها حیاتی است.
راهکارهای درمان سریع در صورت بروز علائم گرمازدگی
- فرد گرمازده را فورا به مکان خنک یا سایه‌دار منتقل کنید.
- لباس‌های اضافی و غیر ضروری را خارج کنید.
- روی پوست فرد گرمازده را با استفاده از کمپرس سرد یا اسپری آب خنک کنید.
- در صورت هوشیاری کامل فرد گرمازده، فورا مایعات خنک به ویژه دوغ، آب نارگیل یا آبلیمو در اختیارش قرار دهید تا بنوشد.
- پاهای فرد گرمازده را در ظرف آب خنک قرار دهید یا بدن او را برای مدت کوتاه زیر دوش ولرم، خنک کنید.
- در صورت بی‌حالی، تشنج یا کاهش سطح هوشیاری فورا با اورژانس تماس بگیرید.
عواملی که موجب تشدید گرمازدگی می‌شوند کدامند؟
حالا که تا حدودی با علائم گرمازدگی و درمانش آشنا شدید، لازم است موارد تشدید کننده گرمازدگی را نیز بهتر بشناسید. در ادامه به چند عامل مهم اشاره شده است که می‌توانند خطر ابتلا به گرمازدگی را افزایش دهند:
- سن زیر ۴ سال و بالای ۶۵ سال؛
- مصرف برخی داروهای خاص؛
- اضافه وزن و چاقی؛
- افزایش ناگهانی دمای هوا؛
- افزایش رطوبت هوا؛
- کم‌آبی بدن؛
- پوشیدن لباس‌های تنگ، تیره و غیر تنفس‌پذیر؛
- فعالیت بدنی شدید در گرما؛
- قرار گرفتن در محیط‌های بسته و بدون تهویه (مانند خودرو، اتاق‌های بسته)؛
- مصرف الکل و کافئین؛
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری قلبی یا کلیوی؛
- بیماری دیابت و خطر گرمازدگی.
نکات مهم برای جلوگیری و درمان علائم گرمازدگی
- علائم گرمازدگی را به سرعت شناسایی کنید و نشانه‌هایی مانند سردرد، سرگیجه، تعریق زیاد، تهوع، گرفتگی عضلات یا تپش قلب را جدی بگیرید.
- در روزهای گرم سال، کیت ساده کمک‌های اولیه برای گرمازدگی را همراه داشته باشید؛ این کیت می‌تواند شامل آب معدنی، نمک خوراکی، آبلیمو، دستمال مرطوب، پنکه دستی یا اسپری آب باشد.
- در صورت گرمازدگی، سریعا بدن را در حالت درازکش قرار بدهید و پاها را کمی بالاتر از بدن بگذارید. این کار به بهبود خونرسانی به مغز و کاهش سرگیجه کمک می‌کند.
- در صورتی که احساس می‌کنید گرمازده شده‌اید، به سرعت فعالیت خود را متوقف کنید، به مکانی خنک بروید.
- نوشیدنی خنک همراه با الکترولیت بنوشید. از این میان، می‌توان به محلول ORS، دوغ کم نمک یا آبلیمو با کمی نمک اشاره کرد. نوشیدن آب خالص کمک زیادی به برطرف کردن علائم گرمازدگی نخواهد کرد و باید همراه با الکترولیت مصرف شود.
- در صورتی که بعد از ۱ ساعت احساس بهبودی از گرمازدگی نداشتید و احساس گیجی و آشفتگی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- فراموش نکنید که گرمازدگی می‌تواند به یک مشکل فوق‌العاده جدی تبدیل شود و حتی آسیب‌هایی دائمی به اندام‌های حیاتی بدن وارد کند.
- برای جلوگیری از گرمازدگی سعی کنید در روزهای گرم از لباس‌های سبک و گشاد استفاده کنید.
- برای کاهش دمای بدن در زمان گرمازدگی بهتر است به سرعت بدن را خنک کنید و دوش آب سرد بگیرید.
- اگر گرمازده شدید زیر بازو و اطراف کشاله ران خود کیسه یخ بگذارید.
سوالات متداول درباره علائم گرمازدگی و راه‌های پیشگیری و درمان آن
اولین و هشدار دهنده‌ترین علائم گرمازدگی چیست؟
تعریق زیاد، سرگیجه، سردرد، ضعف، گرفتگی عضلات و تهوع از نخستین علائم گرمازدگی هستند. در صورت بی‌توجهی، ممکن است این نشانه‌ها به افت فشار، غش یا حتی سکته گرمایی منجر شود.
آیا ممکن است بدون تعریق هم گرمازده شویم؟
بله. در موارد شدید (سکته گرمایی)، ممکن است بدن دیگر تعریق نداشته باشد. این حالت یک علامت هشدار جدی و اورژانسی است.
چه افرادی بیشتر در معرض گرمازدگی هستند؟
کودکان، سالمندان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن، افراد چاق، زنان باردار و کسانی که در گرما فعالیت سنگین دارند، بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند.
بهترین زمان برای فعالیت‌های بیرونی در تابستان چیست؟
اوایل صبح (قبل از ساعت ۱۰) یا عصرها پس از غروب آفتاب، زمانی است که شدت گرما کمتر است.
آیا استفاده از پنکه برای مقابله با گرمازدگی کافی است؟
در دمای بالا و رطوبت زیاد، پنکه به تنهایی ممکن است کافی نباشد. ترکیب آن با دوش آب ولرم یا تهویه مطبوع موثرتر است.
روزه‌داران در هوای گرم چگونه از گرمازدگی پیشگیری کنند؟
با مصرف مایعات کافی در زمان افطار و سحر، پرهیز از فعالیت سنگین، ماندن در محیط خنک و مصرف غذاهای آبرسان.
در صورت بروز علائم گرمازدگی، چه اقدام فوری انجام دهیم؟
انتقال فرد به سایه یا مکان خنک، درآوردن لباس‌های اضافی، نوشاندن مایعات سرد، استفاده از کمپرس خنک و تماس با اورژانس در صورت بروز علائم شدید.
آیا مصرف آب یخ برای فرد گرمازده مجاز است؟
خیر. نوشیدن آب خنک (نه یخ) توصیه می‌شود؛ آب یخ ممکن است باعث شوک حرارتی و اختلال در گوارش شود.
آیا گرمازدگی می‌تواند کشنده باشد؟
بله. اگر به موقع درمان نشود، سکته گرمایی ممکن است به نارسایی اعضا یا مرگ منجر شود.
برای درمان گرمازدگی چه بخوریم؟
برای درمان گرمازدگی، نوشیدنی‌های خنک و آبرسان مانند دوغ کم نمک، آبلیمو با کمی نمک، شربت خاکشیر و خوراکی‌هایی مانند هندوانه، خیار، ماست و میوه‌های آبدار توصیه می‌شود. مصرف این خوراکی‌ها به جبران آب و املاح از دست رفته کمک می‌کند و دمای بدن را کاهش می‌دهد.
داروی گرمازدگی بزرگسالان چیست؟
برای درمان گرمازدگی در بزرگسالان، داروی اختصاصی تجویزی وجود ندارد؛ بلکه درمان اصلی بر اساس اقدامات حمایتی و جایگزینی مایعات و الکترولیت‌ها است. در موارد خفیف تا متوسط، مصرف محلول‌های خوراکی الکترولیت‌دار (مانند ORS)، دوغ کم نمک، آبلیمو و استراحت در محیط خنک کفایت می‌کند. در موارد شدید، مداخلات پزشکی مانند سرم‌درمانی و خنک‌سازی سریع بدن در مراکز درمانی الزامی است. اگر علائمی مانند غش، کاهش سطح هوشیاری یا توقف تعریق وجود دارد، باید فورا به اورژانس مراجعه شود.
درمان گرمازدگی و حالت تهوع چیست؟
برای درمان گرمازدگی همراه با حالت تهوع، ابتدا باید فرد را فورا به مکان خنک و سایه‌دار منتقل کنید و او را در حالت نیمه‌نشسته یا درازکش با سر کمی بالا قرار دهید. سپس، بدن فرد را با کمپرس خنک یا پارچه مرطوب خنک کنید و او را درمعرض جریان هوا یا پنکه قرار دهید. اگر فرد هوشیار است، به او مقادیر کم و مکرر از مایعات خنک و آبرسان مانند آبلیمو با کمی نمک، شربت خاکشیر یا محلول ORS بدهید. از نوشاندن زیاد و یک‌باره مایعات پرهیز کنید تا تهوع تشدید نشود. در صورت ادامه تهوع، لازم است با پزشک مشورت کنید.
چه غذاها و خوراکی‌هایی موجب تشدید گرمازدگی می‌شود؟
اگر دچار گرمازدگی شده‌اید، به‌هیچ‌عنوان از غذاهای سرخ کردنی، شور و چرب استفاده نکنید. زیرا این غذاها دمای بدن را افزایش می‌دهند و علائم گرمازدگی را تشدید می‌کنند.
چطور از رنگ ادرار گرمازدگی را تشخیص دهیم؟
گرمازدگی موجب کاهش آب بدن می‌شود و از همین رو یکی از اصلی‌ترین علائم گرمازدگی تیره شدن رنگ ادرار است.
محصولات مرتبط
محمدرضا . 11 تیر 1398
سلام
خون دماغ شدن وقتی هوا گرمه هم جزو علائم گرمازدگیه؟